8 september 2023

Gisteren was de dag van ons vertrek. Om half 4 ’s morgens zijn we al klaarwakker. We willen ons niet verslapen! Om half 5 staan we op en pakken de laatste spullen in. Als Boaz om kwart over 5 bij onze cottage komt brengen we onze bagage naar de auto. Het is nog helemaal donker. Als we buiten het wijkje komen waaraan de compound is gelegen zien we al veel mensen op straat lopen. Veel mensen zijn op weg naar hun werk. Wij nemen in Nairobi de highway, een tolweg. Dat gaat lekker vlot, want die wordt veel minder gebruikt dan de gewone wegen. Vanwege de kosten kunnen veel mensen het zich niet permitteren om van de highway gebruik te maken. Op de één of andere manier voelt het altijd wat dubbel als wij er over rijden. Als we vlakbij het vliegveld komen moeten alle bijrijders de auto uit om langs de beveiliging te gaan. Dit maken we nu voor de derde keer mee en we weten inmiddels hoe het werkt. Daarna kunnen we weer bij Boaz in de auto stappen. Ook hij is door de controle heen geweest.

Aangekomen bij het vliegveld nemen we afscheid van Boaz. Boaz is ook een medewerker bij Afrilift, zodat we hem regelmatig zowel in Nairobi als op de farm hebben ontmoet.

Op het vliegveld gaat het vlot. We kunnen snel inchecken, onze bagage afleveren en door de douane. We eten onze boterhammen op en drinken een kop koffie en thee. We lezen het digitale Friesch Dagblad en Yde appt en mailt nog wat bestanden en opmerkingen naar Helen en Felix. Dan kunnen we al boarden. Als we het vliegtuig in gaan duurt het nog een tijdje voordat we eindelijk vertrekken, maar de rest van de reis verloopt voorspoedig. Het is mooi weer waardoor we eerst nog prachtig uitzicht hebben over Kenia. We vliegen over Ethiopië en via de Rode zee langs de kust van Saudi Arabië richting Griekenland. Via de Balkanlanden, Oostenrijk en Duitsland vliegen we 8 uur later boven een zonovergoten Nederland. Met eindelijk een boek uitlezen, juist in een boek beginnen of een dutje is de tijd omgevlogen. We genieten we nog even van het prachtige uitzicht voordat we veilig op Schiphol landen.

Ook op Schiphol gaat het vlot. We zijn snel door de douane en we hoeven niet lang op de bagage te wachten. Als we in de aankomsthal komen staat Hidde ons op te wachten. Hij is speciaal naar Schiphol gekomen om ons te ontmoeten. Wat is het fijn om elkaar weer te zien. We gaan wat eten en we hebben nog een verrassing voor Hidde. De vrouw van Emmanuel heeft namelijk een armband met zijn naam gemaakt. Tijdens het weekend dat we met Meike en Silke bij de Massai waren, vertelden we dat we ook nog twee zonen hebben. Een paar dagen later appte Emmanuel dat zijn vrouw bezig was met een armband voor Hidde en voor Wybren. Het maken van zo’n armband is heel arbeidsintensief, want het wordt van kleine kraaltjes gemaakt. Met één armband zijn ze wel twee dagen bezig! De Massai houden van kleurrijk en alle kleuren, maar ook de patronen hebben een betekenis. Afgelopen zondag hebben we de armbanden voor Hidde en voor Wybren meegekregen. Dat konden we natuurlijk niet in het blog zetten, omdat het anders geen verrassing meer zou zijn. Hidde krijgt ook nog de armband die we van onze ‘Massaimoeder’ hadden meegekregen.

Nadat we het eten op hebben neemt Hidde de trein naar Soest en wij richting Leeuwarden. Het is wel een gesleep met bagage. Bovendien moeten we nog een keer overstappen in Zwolle. Na onze overstap in Zwolle raken we in de trein in gesprek met een studente. Ze is onder de indruk van onze verhalen. De bloglezers kennen de verhalen al, maar wij kunnen ons voorstellen dat ook zij met een ander gevoel in Leeuwarden de trein is uitgestapt. Ook wij stappen nu anders de trein uit dan toen wij op 14 juli de trein instapten.

Wybren staat ons met de auto op te wachten in Leeuwarden. Wat is het fijn om elkaar weer te zien. Silke is thuis als we in Mûnein aankomen en even later komt ook Meike thuis. We genieten van elkaars verhalen en belevenissen. Natuurlijk hebben we elkaar wel wat op de hoogte gehouden en af en toe met elkaar gebeld, maar niets is mooier dan bij elkaar te zijn. Net als Hidde kunnen we Wybren verblijden met zijn speciale Massaicadeaus. De kinderen vinden het heerlijk dat wij weer thuis zijn. Zeker nu de studies en school weer zijn begonnen misten ze ons extra.  

We zijn dankbaar dat wij de afgelopen maanden van betekenis konden zijn in Kenia, dat we veilig en gezond zijn teruggekomen en dat we weer met onze kinderen herenigd zijn.

Nu we thuis zijn realiseren we eigenlijk pas wat een bijzondere tijd we hebben gehad. Het was heel bijzonder dat we dit konden en mochten doen.

Groeten van Yde en Karina

6 september 2023

Vandaag is onze laatste dag in Nairobi. We bevinden ons nu nog wat tussen twee werelden. We kijken er enorm naar uit om weer naar huis te gaan en weer samen te zijn met onze kinderen. Aan de andere kant mogen we terugkijken op een periode dat we echt loskwamen van de ‘dagelijkse beslommeringen’ en dat we van betekenis mochten zijn op de farm. Felix gaf gisteren ook aan dat we hebben geholpen de farm naar een volgend level te brengen. We hebben ook echt het gevoel dat we van betekenis zijn geweest. Alleen er al er zijn voor de mensen is belangrijk. Eén van de stafleden zei gisteren tegen Yde dat hij het zo waardevol vond dat een blanke met hem sprak. Dat hij serieus werd genomen en dat er met hem werd meegedacht. Voor je gevoel doe je niets speciaals, maar doe je gewoon wat je denkt dat nodig is. Ook de aandacht voor de jongens werd erg gewaardeerd. Eerst heb je dat niet zo in de gaten, maar als sommigen zeggen dat er een moeder op de farm was dan heb je blijkbaar toch wel een plekje in sommige harten veroverd.

Natuurlijk was het ook wel eens afzien. De mentaliteit van de Kenianen is soms wat anders dan de onze. Ook zijn wij waarschijnlijk wel eens te goed van vertrouwen. Aan de andere kant zijn de Kenianen zo vriendelijk, zo gastvrij, zo open en hulpvaardig. En bovenal heel erg dankbaar.

Nu dus nog even in Nairobi. Tinka, een halfbroer van Odiyo, woont bij het gezin van Jolanda en Odiyo.  Hij heeft een paar weken geleden aan Yde gevraagd of Yde zijn kast kan maken, want de deur is doormidden. Bovendien wil hij graag een plank in de kast. Dat was best wel bijzonder, omdat Tinka niet zoveel praat en zeker niet tegen mensen die hij niet zo goed kent. Blijkbaar waren wij vaak genoeg in Nairobi om vertrouwd te zijn voor hem. Yde had op de farm al een plank en latjes gezaagd van het hout dat we in Kiserian hadden gekocht. Na ons ontbijt gaat Yde eerst met de kast aan de slag. De kast is snel gerepareerd  en voorzien van een plank. Tinka is blij met het resultaat.

Yde heeft ook nog even overleg met Sharon, één van medewerkers van Afrilift op het kantoor. Het kantoor is gevestigd in hetzelfde gebouw als waar Jolanda met haar gezin en Robin en Margareth wonen. Onze cottage staat er naast, dus even overleggen met de medewerkers is altijd heel makkelijk. Sharon heeft de planning goed doorgenomen en heeft nog een mooie aanvulling. Zij doet de marketing en heeft andere informatie nodig dan de medewerkers op de farm. Voor haar is het natuurlijk interessant om te weten wanneer er kan worden gestart met de oogst van een product. Yde past ’s middags het schema nog even aan.

We lopen voor de laatste keer naar het winkelcentrum in Lavington, de wijk in Nairobi waar wij verblijven. We doen nog een paar boodschappen en brengen een bezoek aan de markt. Iedereen wil zijn waren natuurlijk wel aan ons verkopen.

’s Middags hebben we overleg met Jolanda. We nemen nog een flink aantal punten door die de aandacht verdienen. Verder blikken we terug op de tijd in Kenia en onze ervaringen. Jolanda vraagt ook naar onze hoogtepunten. Het meest indrukwekkend vonden we het bezoek aan de Massaicommunity met Meike en Silke. Wat er in zo’n weekend allemaal gebeurt is echt heel speciaal. Maar ook op de farm hebben we een hele bijzondere tijd gehad. Eerst moesten we natuurlijk erg wennen. Allemaal nieuwe mensen, een andere werkhouding, maar ook een andere taal. Het is zo frustrerend dat je je nooit helemaal kunt uiten zoals je wel in je moedertaal kunt. In de loop van de tijd ging het steeds beter en werden we steeds creatiever in het formuleren van goede volzinnen. We hebben niet een concreet hoogtepunt op de farm, maar we zijn wel heel blij dat we een planning voor de gewassen hebben kunnen maken. Yde heeft een hele studie gemaakt van Excel om de juiste formules te kunnen gebruiken. De formules zijn geblokkeerd en Helen heeft laten zien dat ze het schema begrijpt en hoe ze er mee moet werken. Bovendien zijn de schema’s ingevuld met informatie die met name Felix en Helen hebben aangedragen. Laten we hopen dat er nu meer continuïteit komt in de productie, zodat er meer geld kan worden verdiend. Ook de varkens was een belangrijk aandachtspunt. We hebben geprobeerd meer houvast te geven bij onder andere het voeren. We hebben verschillende voederschema’s opgehangen. Bovendien zijn nu alle hokken genummerd en is het eenvoudiger om de varkens te monitoren. Ook praktische dingen hebben we gedaan bij de varkens zoals het maken van voederbakken en opdrijfschotten en de aanschaf van voederbakken voor de jongste biggetjes. Op managementniveau hebben we denk ik het meest gedaan. En dan met name Yde. Het meest zichtbaar voor de meesten op de farm zijn de concrete dingen die we hebben gedaan. Yde heeft immers van alles gemaakt en gerepareerd. Sommigen vroegen Yde waar hij dat heeft geleerd. Yde vertelde dan dat het een kwestie van doen is. Dit was ook inspirerend voor de jongens. Je kunt immers vaak meer dan je denkt. Ook de aanpassingen op de social shamba was een leuke en zichtbare klus. We zijn Rho Adviseurs, de werkgever van Karina, ook heel dankbaar voor het geld dat zij aan ons hebben meegegeven. Op die manier konden wij ter plaatse materiaal aanschaffen. Hierdoor is én de farm geholpen én heeft de lokale middenstand in Kenia hiervan geprofiteerd. Ook de leuke contacten met Felix en Helen, met de staf, maar bovenal met de jongens waren zeer waardevol. Wat sommige jongens in hun jonge leven allemaal hebben meegemaakt is ongelooflijk. Wat zijn zij gezegend dat zij een opleidingsplek hebben op de farm. De naam van de farm is Osiligifarm. ‘Osiligi’ betekent in het Swahili ‘hoop’. Het is echt een boerderij waar de jongens weer hoop krijgen. Hoop op een goede toekomst.

Als verrassing worden wij vanavond mee uit eten genomen. Samen met het gezin van Jolanda en met  Robin en Margareth gaan we naar een restaurant in de buurt. Nadat we een heerlijke pizza hebben gegeten krijgen wij een prachtig boek over kansarme jongeren die het ook is gelukt om een goed bestaan op te bouwen.

Op de vooravond van ons vertrek kunnen wij schrijven dat wij echt een hele bijzondere tijd hebben gehad hier in Kenia. Het is heel bijzonder hoe wij op deze plaats terecht zijn gekomen. Wij voelen dit echt als een roeping. Het had zo moeten zijn. We zijn dankbaar dat onze kinderen ons ook de ruimte hebben gegeven dat wij zo lang weg konden gaan. Gelukkig worden wij nu erg gemist. Dat is een gezond teken en wij zien er erg naar uit om hun morgen allemaal weer te zien. Wij vonden het erg leuk om onze ervaringen met jullie te delen door middel van dit blog. Iedereen ook heel erg bedankt voor de leuke reacties die we regelmatig via de app of de mail kregen naar aanleiding van onze verhalen. Nu gaan we de laatste spullen inpakken en daarna naar bed. Morgenochtend is het vroeg dag, want Boaz brengt ons om half 6 naar het vliegveld.

5 september 2023

Vandaag is de laatste dag op de farm. Jolanda is niet in de gelegenheid om vandaag naar de farm te komen, maar ze heeft Oscar, ook een medewerker van Afrillift, gevraagd ons te komen ophalen. Tussen 3 en 4 uur zullen we worden opgehaald.

Yde gaat verder met het maken van een opbergsysteem voor het gereedschap. Eén van de jongens vindt het leuk om hierbij te helpen. Een paar dagen geleden was het nog een kast/hokje waar alles onoverzichtelijk op de grond werd gezet of gegooid. Inmiddels is het hokje voorzien van kasten, opbergsysteem, registratiesysteem voor kunstmest en gewasbestrijdingsmiddelen en een planbord met een uitdraai van de planning.

Gisteren hebben we ananassen, meloenen en cupcakes gekocht. Wij willen graag weten wat een geschikt moment is om dit te gaan trakteren. Dat kan wel bij de lunch, want dan is het feestje ter gelegenheid van het afscheid van ons. Helen zegt dat wij het fruit niet mogen snijden, want dat willen zij doen voor ons. Als ze er aan toe zijn, komen ze het wel bij ons ophalen. 

Ondertussen pakt Karina zoveel mogelijk spullen in. Een schoonmaakbeurt zit er even niet in, want nergens op de farm is water. Dit komt door een storing met de elektriciteit. Geen water in onze kamer, geen water voor de shamba’s, maar ook geen water voor de keuken. Het wordt ondertussen later en later en het eten is nog steeds niet klaar. We hebben ondertussen wel in de gaten dat ze vandaag heel erg hun best doen om wat speciaals van het eten te maken. In plaats van bonen met rijst of githeri wordt er uitgebreid gekookt. Gisteren was de koe geslacht, speciaal voor vandaag. Ook vandaag wordt er nog flink gewerkt om het vlees te verwerken. De jongens vinden het erg leuk om hierbij te helpen. Gelukkig wordt het technische probleem met de elektriciteit verholpen en is er weer water. De voorbereidingen voor de lunch gaan verder en uiteindelijk worden het fruit en de cupcakes bij ons opgehaald. Het is al na drieën als eindelijk wordt gebeld dat we kunnen gaan eten. We krijgen rijst, aardappels, witte kool en vlees. Er is echt heerlijk gekookt vandaag. Ondertussen worden de stukken watermeloen en ananas ook uitgedeeld. Ook dit valt bij iedereen goed in de smaak. De cupcake komt er ook nog bovenop. Dus al met al een feestelijke maaltijd. Een aantal jongens heeft vandaag een bijzondere taak als parkeerwachter. Vanwege een begrafenis wordt het voetbalveld op de farm namelijk gebruikt als parkeerterrein. Deze jongens komen een beetje later voor het eten, maar ook voor hun is er genoeg. Aangezien wij natuurlijk niet tussen 3 en 4 uur klaar zijn en Oscar wel mooi op tijd is, eet hij lekker mee. Hij vindt het altijd leuk om met de jongens op te trekken, dus hij vindt het geen enkel probleem. 

Na het eten gaan we allemaal naar binnen. Felix spreekt zijn waardering uit voor wat wij hebben gedaan op de farm en bedankt ons er heel erg voor. Ook de jongens krijgen de gelegenheid om wat te zeggen. Verschillende jongens maken hier gebruik. Sommige jongens zeggen dat ze het zo bijzonder vinden dat wij onze tijd hebben gegeven om er voor hun te zijn. Het is ontroerend mooi wat hier allemaal gezegd wordt. Ze zullen ons allemaal missen. Ook Boni en Odiyo nemen nog even kort het woord en bedanken ons voor wat we hebben gedaan en wat we hebben betekend. Daarna mogen wij naar voren komen om wat te vertellen. Felix sluit af met een uitgebreid gebed.

Dan is het tijd voor de groepsfoto, wat een leuk moment is. Daarna worden nog veel foto’s gemaakt. Niet alleen van ons met de jongens, maar ook met de staf, met Jane, de kokkin en met Felix en Helen.

Enkele jongens steken graag even de handen uit de mouwen om onze spullen uit onze kamer te halen en naar de auto te brengen. Dit is voor hun dé gelegenheid om in onze kamer te komen en wie weet wat te kunnen scoren. Gelukkig kunnen we ze blij maken met een pak koekjes.

Inmiddels is het 5 uur als we bij de farm wegrijden. Dit is de laatste autorit van de farm naar Nairobi. Een vreemd idee, omdat heel veel dingen in zo’n korte tijd toch al vertrouwd raken. Aangekomen in Nairobi brengen we eerst onze spullen naar de cottage. Daarna gaan we naar Robin en Margareth om met hun te gaan eten. Het is vertrouwd om weer bij hun te zijn, aangezien wij de eerste weken dat wij in Kenia waren daar verschillende keren hebben gelogeerd. Net als wij, zijn zij zich aan het voorbereiden op hun vertrek. Maandag gaan zij weer terug naar Nieuw Zeeland.

4 september 2023

Vandaag de laatste hele dag op de farm. Yde wil graag nog een paar klusjes afmaken. Het probleem is dat er wel een verlengsnoer is, maar dat er geen stekker en een stopcontact aan zitten. Yde vindt een los stopcontact welke hij vastmaakt aan het verlengsnoer. Het verlengsnoer sluit hij vervolgens op z’n Keniaans aan op het stopcontact. Nu kan hij verder met z’n klusjes in de ruimte waar hij vorige week een kast heeft gemaakt voor onder andere kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Ondertussen komt Steve bij Yde langs met de lessenaar. Met een paar schroeven er in is deze inmiddels niet meer gammel. Karina is bezig met de was en ziet Steve twee keer met de lessenaar lopen en weet daardoor precies wat Yde heeft gedaan.

De koeien en kalveren lopen overdag los over de farm. Niet op de shamba’s waar de gewassen groeien, maar wel op alle andere plaatsen. Op deze manier wordt het gras kort gehouden. De hoeveelheid gras is echter minimaal, waardoor de koeien en de kalveren moeten worden bijgevoerd. Ze krijgen niet alleen napiërgras, dat de jongens die de koeien verzorgen elke dag oogsten, maar ook producten van het land die niet meer kunnen worden verkocht en maïskuil. Elke ochtend wordt een kruiwagen met deze kuil opgehaald en aan de koeien gevoerd.

Nadat een product op een shamba is geoogst wordt de grond weer klaar gemaakt om een ander gewas te telen. Nadat de bedden zijn gemaakt worden de driplines daar op gelegd. De jongens zijn druk bezig om een deel van de social shamba te voorzien van driplines. Boni is erg blij met de aanpassingen aan het irrigatiesysteem op de social shamba. Op een aantal plaatsen zijn nog wel wat lekkages, doordat wat kranen en koppelstukken verouderd zijn.  

Gisteren hebben wij de taart meegekregen van de Massaicommunity in Kisamis. Wij hadden daar beloofd dat wij de taart zouden delen met de jongens. Karina heeft de overgebleven taart in 27 stukjes gesneden. Tijdens de lunch legt Karina uit waarom zij allemaal een stukje taart krijgen. De jongens eten altijd enorme hoeveelheden, dus zo’n puntje taart kan er met gemak bij. Ze genieten er van en vinden het heerlijk zoet.

Vanmiddag is het wat drukte bij de koeien. Veel jongens bemoeien zich opeens met de koeien. Dat is niet voor niets, want één van de koeien wordt geslacht. Het dier is al 2,5 jaar en is nog steeds niet drachtig. Aangezien de hoeveelheid voer aan de krappe kant is en deze koe toch geen melk levert, is het verstandiger om iets minder koeien te hebben en deze koe of te verkopen of te slachten. Er wordt dus geslacht, zodat er vandaag en morgen van kan worden gegeten en de rest in de vriezer kan. Linus en de jongens zijn de hele middag druk bezig met de koe en aan het eind van de middag worden grote stukken vlees door de jongens naar de keuken gebracht. In Kenia worden alle onderdelen van de koe opgegeten. Het duurste vlees van de koe is het hart en de lever.

Morgen is onze laatste dag op de farm. Wij willen de jongens en de staf dan graag gaan trakteren. De jongens zijn gek op zoet, maar ook op fruit. Dat krijgen ze hier niet zoveel. Wij hadden bedacht dat het wel leuk is om op cakejes en op ananas en meloen te trakteren. Aangezien we niet weten hoe het morgen komt en wanneer een geschikte tijd is om te trakteren, willen we vandaag al naar Kiserian om de traktatie te kopen. Dan kunnen we gelijk wat kranen, stoppen en koppelstukken halen die op de social shamba nodig zijn. Verschillende stafleden kunnen motor rijden en de motor is op de farm. Yde vraagt Odiyo, de leerkracht, om ons naar Kiserian te brengen. We kunnen zelf wel een tuktuk regelen om weer terug te komen naar de farm. Wij dus weer achter op de motor. Odiyo brengt ons eerst naar de winkel met materiaal dat we nodig hebben voor de social shamba. Dezelfde aardige mevrouw zit weer achter de toonbank en herkent vooral Yde natuurlijk. Vrijdag hebben Yde en Felix immers bijna een half uur met haar gepraat over koppelstukken, kranen en dergelijke. We komen er nu vrij snel uit en lopen naar de supermarkt. Wij als blanken vallen natuurlijk erg op en iedereen wil je wel wat verkopen. In de supermarkt kopen we cakejes en vervolgens lopen we richting de markt. Onderweg daar naar toe komen we een ananashandelaar tegen die ons uiteraard wel ananassen wil verkopen. Dat lukt hem dus en wij vullen onze tas met vijf ananassen. Wij hadden tegen Odiyo gezegd dat hij niet op ons hoeft te wachten, maar hij houdt ons toch stiekem in de gaten. Hij heeft zelf namelijk een paar boodschappen gedaan en vindt het erg leuk om ons nog even te helpen om watermeloenen te kopen. Uiteindelijk hebben wij een zware tas met twee grote watermeloenen en vijf ananassen. Uiteraard kan dat wel op de motor. De zware tas bij Odiyo voor en wij weer achterop met de rest van de boodschappen. Veilig en wel komen we aan op de farm.

Yde gaat gelijk aan de slag op de social shamba om de lekkende kranen, koppelstukken en stoppen te vervangen. Waarschijnlijk is Boni morgen weer heel blij. Na nog een paar klusjes wordt het donker en gaan we eten. Vandaag is het sla van de farm.

3 september 2023

Vandaag begint de dag rustig. Het is zondag en er is een kerkdienst op de farm. Zoals altijd begint het met swingen en zingen. Daarna krijgt Linus het woord. Leuk om te zien dat dit staflid, die met name verantwoordelijk is voor de varkens en de koeien, een interactieve preek heeft voorbereid. Daarna neemt Kaylo het nog even over en constateert op een gegeven moment dat de lessenaar wat gammel is en dat Yde die misschien wel even kan repareren.

Nu we nog in Kenia zijn willen we nog een keer met John en Jeremiah afspreken. Dat vinden John en Jeremiah ook een goed idee. Afgelopen week hebben we afgesproken dat wij vanmiddag om 2 uur in Kisamis zullen zijn. Het lijkt ons handig om daar met de Uber heen te gaan, maar nadat we twee keer tevergeefs een Uber hebben besteld komen we tot de conclusie dat we toch maar op een andere manier naar Kisamis moeten gaan. We weten inmiddels al een beetje hoe het hier werkt. We lopen alvast in de richting van Kiserian in de hoop dat we een lift van een auto of een taxi kunnen krijgen. Nadat we 100 meter hebben gelopen is er al een motorrijder die ons naar Kisamis wil brengen. Na enige onderhandeling over de prijs stappen wij achterop. Hij rijdt rustig en beheerst. Dat komt met name doordat zijn motor het zwaar heeft. Onderweg stoppen we nog een keer bij een tankstation om een druppel benzine te tanken. Wij zijn gewend om de tank altijd vol te doen, maar hier tanken ze heel vaak een heel klein beetje. We vervolgen onze route. De motor heeft het zwaar als we bergopwaarts gaan. Op een gegeven moment moeten we er zelfs af, omdat de motor afslaat en niet zomaar weer aanslaat. Gelukkig krijgt de motorrijder de motor weer aan de praat en vervolgen wij onze route. Yde vindt deze rit een mooie kans om nog een keer samen met Karina achter op een motor te zitten. Het is ook de moeite, want de rit duurt ongeveer 40 minuten. Karina bekent eerlijk dat het eigenlijk best leuk is en zij is aanzienlijk minder bang dan de vorige keer. Een mooie bijkomstigheid is het prachtige uitzicht.

Aangekomen in Kisamis gaan we op zoek naar de communityhall waar we met John en Jeremiah hebben afgesproken. We zoeken even en komen aan bij de communityhall waar Jeremiah, de moeder van John en een deel van de Saitagafamilie ons zit op te wachten. John wacht nog bij de hoofdweg, maar we zijn elkaar misgelopen. John krijgt te horen dat wij al zijn gesignaleerd en komt snel naar de communityhall. Wat is het bijzonder om mensen weer te zien die je nog zo kort kent, maar die inmiddels al zo vertrouwd voor je zijn geworden. Onze ‘moeder’ is er ook. Ze is zo blij dat wij nog een keer een bezoek aan de community brengen. Het mooie is dat haar man, onze ‘vader’ er nu ook is. De vorige keer dat wij in de community waren was hij niet in de gelegenheid ons te ontmoeten. Hij vertelt dat hij ons heel graag wilde ontmoeten en dat het een gebedsverhoring is dat wij hier zijn. Ook drie andere dochters van de Saitagafamilie ontmoeten we. Eén dochter hebben we vorige keer niet ontmoet. Zij is getrouwd en woont in een ander dorp en heeft een lange reis gemaakt om ons vandaag te kunnen ontmoeten. Nadat iedereen wat heeft verteld en er vele dankwoorden hebben geklonken, krijgen we nog allerlei armbanden en kettingen omgehangen. Karina krijgt zelfs oorbellen in, terwijl ze al minstens 30 jaar geen oorbellen meer heeft gedragen.

Nadat we afscheid van elkaar hebben genomen gaan we met John naar Emmanuel. Om daar snel te komen, maken we weer een ritje achter op de motor. We weten dat het een uitdagende route is, omdat we daar een paar weken geleden ook met de auto langs zijn gegaan; een erg oneffen pad bergafwaarts. Blijkbaar went alles, want Karina zit redelijk ontspannen achter op de motor. Zoals elke rit geniet Yde met volle teugen.

Aangekomen bij Emmanuel worden we welkom geheten door Emmanuel, zijn vrouw, hun dochter, een aantal kinderen en 3 leiders van de community. Er wordt goed gezorgd voor gasten, want er staat al een buffet klaar. We laten ons het eten lekker smaken en het is goed om met elkaar van gedachten te wisselen over onze ervaringen in Kenia. We drinken nog thee en wij geven aan dat we na de thee weer terug willen naar de Osiligifarm. Dat begrijpen ze wel, want dan zijn we weer voor het donker thuis. Na de thee worden de kopjes opgeruimd en komt er een doos op tafel. Er zit een taart in die ze speciaal voor ons hebben gemaakt. Op de taart staat de tekst ‘Lempiris & Kisaru farewell party’. Lempiris en Kisaru zijn onze Massainamen. We zijn helemaal verrast. Daarna gaan ze met z’n allen voor ons zingen, een soort afscheidslied. De dans komt er natuurlijk ook bij en wij worden daar ook bij meegenomen. We kennen de Massaimove inmiddels en kunnen meedoen in het ritme van de muziek. Daarna moeten wij samen de taart aansnijden. Na de taart in een aantal stukken te hebben gesneden, moeten we een stukje opeten. Althans, dat denken wij. Het is blijkbaar de bedoeling dat Yde een stukje taart aan mij moet voeren en ik aan Yde. Daarna voert Yde aan alle kinderen een stukje taart en daarna aan alle anderen. Iedereen wordt er blij van en er wordt veel gelachen en geklapt.

We maken buiten nog wat foto’s en dan is het echt tijd om afscheid te nemen. Na heel veel knuffels en nog meer sieraden lopen we met John naar de hoofdweg. John houdt de doos met het restant van de taart vast. Deze is voor ons en gaan we morgen delen met de jongens op de farm. Het plan is een bus naar Kiserian te nemen en daarna met een tuktuk naar de Osiligifarm gaan. John houdt de eerste de beste auto aan en wij kunnen daar nog wel bij. Alles past namelijk in een Keniaanse auto. Met 10 personen zitten we opgepropt in een auto met 5 zitplaatsen. De zon gaat inmiddels onder en het uitzicht is prachtig. Als we in Kiserian aankomen is het donker.

In Kiserian stappen we over op een tuktuk. Nou, dat hebben we geweten. Offroad met een landrover is er niets bij. Elke hobbel, elke kuil, elke oneffenheid is voelbaar. Na een kwartier stuiteren komen we aan op de Osiligifarm. John is met ons meegereden, zodat dit dan echt het laatste afscheid van vandaag is. John stuitert weer terug naar Kiserian en wij kunnen terugkijken op de bijzondere ontmoetingen van vandaag.

2 september 2023

Het is zaterdag en het lijkt wel een soort klusjesdag. Onze kamer is inmiddels niet alleen meer woonkamer, slaapkamer en keuken, maar ook werkplaats. We hebben het spaarzame gereedschap dat op de farm is inmiddels verzameld. Schroeven gebruiken ze hier nauwelijks, dus die hebben we maar gekocht in verschillende maten. Het was nog even afwachten of de benodigde tang tevoorschijn zou komen. Alex had gisteren immers gezegd dat Joseph die heeft. Vandaag vragen we Joseph en hij zegt dat David de tang heeft. En ja hoor, David heeft de tang.

Inmiddels zijn er ook monteurs gearriveerd voor de waterpomp. Later komen er meer monteurs en worden de buizen met de auto in de grond gebracht.

Voordat we bezig gaan met het installatiewerk maakt Yde eerst een houten oprit voor de chopper. Met de chopper worden de voederbieten fijn gehakt. De chopper moet elke dag in en uit een hokje met een hoge drempel worden gereden. Met een oprit gaat dat veel gemakkelijker.

Yde bereidt wat dingen voor in onze ‘werkplaats’, voordat hij naar de social shamba gaat om het irrigatiesysteem aan te passen. De jongens hebben of computerles, of zijn aan het werk in de keuken, op de shamba’s of in de greenhouses. Er is dus niemand van de jongens die Yde kan helpen met de koppelingen. Nadat Karina een kijkje heeft genomen op de shamba’s waar een aantal jongens aan het werk is, neemt zij een kijkje op de social shamba. Yde kan wel een paar extra handen gebruiken en inmiddels is Karina een ervaren installateur en weet zij de tang goed te hanteren.

Na de lunch maken we de klus op de social shamba af. Boni moet maandag met de jongens de palen met de nummers nog op de goede plek zetten en dan is het als het goed is veel eenvoudiger te plannen voor de social shamba en er te werken. Het duurt natuurlijk nog wel een aantal maanden voordat het systeem helemaal goed werkt, omdat de nu geteelde gewassen eerst allemaal geoogst moeten zijn. Daarna moet er volgens het nieuwe plantschema worden gewerkt.

Als we terugkomen van de social shamba doet de waterpomp het weer. Helaas kan het niet op zonne-energie, omdat daar iets nog niet goed werkt. De energiekosten zijn hier ook hoog, dus dat is wel een tegenvaller.

Van het betonplex dat we van de week hebben gekocht maakt Yde een soort opdrijfschotten voor de biggen. Als de biggen moeten worden verplaatst, worden de biggen door de jongens opgejaagd met zakken. Hierdoor ontstaat veel stress en paniek bij de biggen. Het betonplex zaagt Yde in drie gelijke delen en hij wil er handvatten in maken. Het enige elektrische gereedschap is de boormachine die Robin ons een keer heeft meegegeven. De boormachine blijkt multifunctioneel, want er kunnen knappe handvatten mee worden gemaakt. De opdrijfschotten zijn wel wat zwaar, maar de jongens zijn sterk. Ze lopen soms met zakken van 50 kg te sjouwen. Niet verantwoord vinden wij in Nederland, maar hier hebben ze er nog geen regels voor bedacht.

1 september 2023

Yde gaat vanochtend eerst verder met de kast. Yde is er druk mee bezig als Boni vraagt om even te helpen op de social shamba. De paaltjes moeten namelijk op de goede plaats worden gezet. Dit moet goed gebeuren en Boni wil geen fouten maken. Er zijn echter twee grote compartimenten van driplines die beter elk in drie kleinere compartimenten kunnen worden verdeeld. Yde zoekt uit wat nodig is om dat te realiseren.

Inmiddels is er weer brandstof voor de tractor en kan op een aantal shamba’s worden gecultiveerd. Als Karina op de social komt zijn een paar jongens luidkeels aan het zingen. Ze zijn zo blij dat een zware klus is geklaard. Zij hadden een aantal dagen zwaar werk verricht en nu heeft de tractor de finishing touch gedaan. Ook zijn op de social shamba weer wat paaltjes in de grond geplaatst.

Vanmiddag gaan we met Felix naar Kiserian. Eerst gaan we naar de supermarkt en daarna naar een winkel met allerlei installatiemateriaal voor waterleidingen. Yde legt uit wat hij nodig heeft. Hij heeft alles in inches uitgezocht en nu werken zij met millimeters. Bij de platen hout die we maandag hebben gekocht werd juist gerekend met feet. Ze waren 8 bij 4 feet. De vrouw achter de toonbank  is erg geduldig en ziet de humor er wel van in als Felix zegt dat hij er geen verstand van heeft. Vervolgens zegt Yde dat hij Felix heeft meegenomen om hem te helpen. Verschillende maten en soorten komen op de toonbank en uiteindelijk wordt de juiste keuze gemaakt. In het winkeltje wordt nog meer verkocht zoals kranen, roestvrijstalen aanrechten, blauwe toiletpotten, roze toiletpotten en gebloemde fonteintjes. Leuk om al even gekeken te hebben. Het is altijd goed om je eerst te oriënteren. Wij moeten de komende maanden waarschijnlijk ook veel keuzes maken als wij ons huis gaan verbouwen. We weten nu in ieder geval wat we niet willen.

Karina staat iedere keer een meneer in de weg die ook bij de toonbank moet zijn. De zon schijnt fel en het is warm in de winkel. Nadat hij minstens drie keer juist op dat plekje wil staan waar Karina staat, gaat Karina maar naar buiten en zoekt een rustig plekje in de schaduw van een aantal grote watertanks. Na een half uur komen Yde en Felix met een grote zak met materiaal naar buiten.

Naast alle koppelstukken, kraantjes en dergelijke moet er ook nog 21 meter 1 ½’’ slang worden gekocht. De slang wordt opgerold en op zijn Keniaans in de auto gepropt. Je raadt vast wel wie in die grote hoepel moet gaan zitten.

Onderweg vraagt Yde aan Felix of er ook een tang is op de farm. Felix zegt dat Yde dat maar aan Steve moet vragen. Op de farm vraagt Yde het aan Steve. Steve zegt dat Alex weet waar die is. Alex zegt vervolgens dat Joseph die heeft. Op de één of andere manier zit er iets in het bloed van de Kenianen dat de verantwoordelijkheid of de schuld altijd bij een ander ligt. We zullen zien of morgen de tang tevoorschijn komt.

’s Avonds rijdt een motor op de farm en horen we de stem van Boaz. Boaz brengt een nieuwe motor voor de pomp. Laten we hopen dat morgen de monteurs komen en dat ze ervoor kunnen zorgen dat er weer stromend water is.

31 augustus 2023

Vandaag komen Robin, Margareth en Jolanda naar de farm. Er worden wat zaken afgestemd en aan het eind van de ochtend gaan ze weer naar Nairobi. Vorige week is de behandeling van Robin met de bestralingen afgerond, maar de vermoeidheid speelt hem nu wel parten. Robin en Margareth gaan 11 september terug naar Nieuw Zeeland en hij wil graag de farm goed achterlaten. Robin heeft hier zoveel opgebouwd en hij weet natuurlijk niet hoe zijn ziekteproces verloopt.

Vanochtend breng ik (Karina) een vuilniszak naar de container en zie een paar jongens bij elkaar. Eén van de jongens is vandaag teruggekomen na zijn verlof. De jongens van level 2 mochten van 18 tot 23 augustus naar huis. Deze jongen was dus niet teruggekomen. Je maakt je dan zorgen wat er gebeurd kan zijn of wat de reden is dat hij er niet is. Caylo heeft vorige week wel contact gezocht met zijn ouders. Hij was een dag te laat van huis gegaan en zou dus later op de farm komen. Na een paar dagen was hij nog niet terug. Mogelijk moest hij onderweg nog wat geld verdienen, omdat hij zijn reis niet kon betalen. Als hij wel terug zou komen zou dat natuurlijk wel consequenties hebben. Voor alle jongens gelden immers dezelfde regels. Iedereen moet zich aan de regels houden. Op het moment dat ik hem vanochtend zie, gaat er een golf van emotie door mij heen. We spreken elkaar heel even, maar ik ben vooral opgelucht. Dat heb ik hem ook gezegd. Later op de dag wordt duidelijk dat hij niet op de farm kan blijven, omdat hij te vaak over de grenzen is gegaan. Bovendien kan hij de farm niet gebruiken als verstopplek. Hij heeft blijkbaar iets gedaan dat niet helemaal door de beugel kan. Na de lunch zitten alle jongens nog in de eetzaal en Felix bidt voor de jongen voordat hij weg gaat. Dat hij weg moet geeft een heel dubbel gevoel. Niet alleen bij ons, maar ook bij de staf en zijn vrienden. Een paar weken geleden sjouwde hij nog met Silke rond tijdens de fotosessie. Bovendien is de farm zo’n goed concept voor de meeste jongens die hier zijn. Je gunt ze allemaal een goede toekomst. ’s Middags spreek ik hem nog heel even en we nemen afscheid van elkaar. Ik moet in ieder geval de groeten aan onze dochters doen.

Vandaag wordt een begin gemaakt met het plaatsen van de paaltjes met de nummers op de social farm. Yde gaat met Boni en twee van de jongens hier mee aan de slag. Er is geen grondboor, maar wel een ijzeren stang. Ook hier geldt weer dat het hoofdzakelijk handwerk is. De social shamba bestaat uit 106 bedden die niet genummerd zijn. De verschillende gewassen worden dan ook her en der geteeld. Bij het water geven door de driplines wordt het geheel verdeeld in compartimenten van 5 tot 7 bedden. De nummering sluit nu aan bij de compartimenten van het water geven. Het is de bedoeling dat er hooguit twee gewassen per compartiment worden geteeld om het geheel overzichtelijker te maken. De jongens die hierbij helpen zijn sinds mei op de farm, maar één van de jongens kletst aan één stuk door. Het wordt daardoor een hele gezellige klus. Een derde van de palen staat inmiddels in de grond.

Vanmiddag komt een landrover op de farm om de pomp uit de grond te halen. Aangezien de pomp ongeveer 90 meter onder grond zit, is dit een enorme klus. De auto heeft het zwaar, omdat er buizen van circa 5 meter naar boven moeten worden gehaald. Hierdoor staat binnen de kortste keren onze kamer vol met uitlaatgasdampen. Verschillende jongens vinden het wel interessant en zitten er uren lang rustig naar te kijken. Inmiddels zijn de buizen en de pomp uit de grond. De pomp en de motor zijn meegenomen om te worden gerepareerd.

Yde heeft het plantschema dat hij heeft gemaakt met Helen doorgenomen. Helen blijkt er goed mee om te kunnen gaan. Het geeft ons een goed gevoel dat we hun met iets belangrijks hebben geholpen en dat ze er goed mee kunnen werken.  

Felix en Helen hebben inmiddels in de gaten dat Yde erg handig is. Ze willen in het hokje waar Yde gisteren een kast heeft gemaakt een rek hebben waar het gereedschap aan kan. Bovendien is de oude kast heel slecht. Yde stelt voor van het gedeelte van de kast dat nog relatief goed is een kleinere kast te maken. Yde zet vandaag dus de zaag in deze kast.

Vlak voor de lunch liepen we met Boni langs een paar bedden met het gewas managu, een Afrikaanse bladgroente. Boni legde uit hoe je het lekker kunt bereiden. Het lijkt ons wel wat en aan het eind van de middag wordt een krat met managu naar onze kamer gebracht. Veel te veel natuurlijk, maar dat zijn we inmiddels wel gewend. Dat is de Keniaanse gastvrijheid. Karina bereidt het zoals was uitgelegd met als enige verschil dat wij het niet met ugali eten, maar met aardappels. Dat vinden ze hier maar raar.

30 augustus 2023

Gisteravond viel een paar keer het licht uit. Het begon al aan het begin van de avond toen het eten bijna klaar was. Op het moment dat we de zaklamp aan hadden was er ook al weer licht. Dit gebeurde wel vier keer in een kort tijdsbestek. Na de vierde keer kwam Kaylo naar ons toe met de vraag of Yde naar de stroom zou kunnen kijken. Na enig onderzoek bleek het probleem niet bij de stroom te liggen, maar bij de waterpomp. Er waren al langere tijd problemen met de waterpomp, maar er was nog steeds geen monteur langs geweest. De pomp had de hele dag geen water opgepompt waardoor er geen water beschikbaar was. Kaylo heeft direct de monteur gebeld, zodat hij de volgende dag zou kunnen komen.

Vandaag is er dus geen water. Gelukkig komt vanochtend al de monteur. De monteur probeert vast te stellen wat het probleem is. Verschillende stafleden kijken hem daarbij behoorlijk op de vingers. Uren later blijkt dat een defecte waterpomp hoogstwaarschijnlijk de oorzaak is. De pomp moet uit de boorput worden gehaald, maar daar is een speciale auto voor nodig. Dit betekent dat het waterprobleem nog niet is opgelost. Geen water in centrale keuken, geen water voor irrigatie, geen water in onze kamer, maar ook geen water om de wc door te spoelen.

Gelukkig is er een lager gelegen watertank die nog gevuld is. De waterleiding naar de varkens is hierop aangesloten zodat de varkens nog voldoende water kunnen krijgen. Het water dat nodig is voor de centrale keuken wordt hier ook vandaan gehaald. Ook wij halen hier een paar keer een emmer water vandaan om de afwas te doen en om de wc door te spoelen. Zo redden we ons wel weer vandaag. Het wordt zorgelijker als de gewassen op de shamba’s en in de greenhouses meerdere dagen niet kunnen worden geïrrigeerd. Het is hier een vrij droog gebied. Zonder irrigatie is het niet mogelijk gewassen te verbouwen. Door de waterput is op deze farm heel veel mogelijk. We zijn verschillende keren onderweg geweest en zagen vaak ezels met jerrycans met water, maar ook mensen die met jerrycans sleepten. Vaak zijn het vrouwen die dagelijks water halen. Ze moeten daar veelal flinke afstanden voor lopen. Aan de jerrycan zit vaak een touw die de vrouwen op hun hoofd hebben, zodat de jerrycan op hun rug hangt. Voorover lopend gaan ze weer huiswaarts. Aan de schedel van de vrouwen is te zien waar het touw altijd zit. Dat is pas zwaar en tijdrovend!

Yde maakt vandaag de kast voor de kunstmest en de gewasbeschermingsmiddelen af. Eerst sleept hij alles uit het hokje naar buiten zodat er ruimte komt om de nieuwe kast er in te zetten en vast te maken. Als het klaar is wordt het hokje weer ingeruimd. Wij hebben het eindresultaat nog niet kunnen bewonderen, want het was al op slot. Alles van enige waarde moet hier echt achter slot en grendel, want anders is het zo maar verdwenen.

Vanmiddag is er een voetbalwedstrijd tussen de boys en de staf. De staf is flink uitgedaagd door de jongens en willen, net als de jongens, niet verliezen. Er wordt flink gestreden, maar niet gescoord.

Elke woensdagavond is er een devotion. Dit keer hebben wij het voorbereid. Zoals altijd wordt er eerst veel gezongen. De jongens genieten hier echt van en swingen en klappen enthousiast. Na het muzikale gedeelte vertellen wij ons verhaal. Wij vertellen over loslaten van wat je hebt, over de beslissing die we hebben genomen om de boerderij te verkopen, maar ook over de bevestiging die we een aantal keer hebben gekregen dat we de juiste beslissing hebben genomen. Verder vertellen we over de bijzondere ontmoetingen die we de afgelopen maanden hebben gehad met mensen in Nederland. Wij hielden het verhaal in het Engels en Kaylo vertaalde elke zin in het Swahili. We eindigden met het lied 10.000 reasons.

En voor nu ‘la la salama’, welterusten!   

29 augustus 2023

Het is vandaag dinsdag, een gewone dag in de week. Yde maakt ’s morgens met Helen de planning voor de verschillende groentes voor de shamba’s voor de rest van dit jaar. Op die manier is zowel op de farm als op het kantoor in Nairobi inzichtelijk wanneer welke gewassen geplant en geoogst moeten worden. Dit is heel belangrijk voor de continuïteit van de levering van de producten en daarmee het financieel inzicht. Ook is nu beter zichtbaar wanneer zaden of zaailingen besteld moeten worden. De afgelopen tijd hebben we ervaren dat er weinig vooruit wordt gekeken. Dat zit hier gewoon ingebakken in de cultuur. Zorgen voor morgen. Wij als Nederlanders willen graag wat meer grip op de situatie hebben. Op zich is nu wel duidelijk dat er efficiënter met de grond, met de gewassen en met de beschikbare tijd moet worden omgegaan. Wij proberen met praktische oplossingen te komen om beter te kunnen sturen en makkelijker te kunnen werken. Dit is voor sommigen wel een cultuuromslag. Gelukkig zijn er verschillende stafleden die open staan voor ideeën en graag dingen willen leren.

Vandaag heeft Karina de nummers op de bordjes van de social shamba’s gemaakt. Gisteren hebben we de palen gekocht die we nodig hebben voor de bordjes. Deze palen zijn eigenlijk rechte, stevige stammen die heel lastig doormidden te zagen zijn doordat ze pas gekapt en dus vochtig zijn. Uiteindelijk hebben we 18 paaltjes en kan Yde de bordjes er op schroeven. Deze week zullen de bordjes op de social shamba worden geplaatst.

Yde gaat ook bezig met een kast die gebruikt moet worden voor de opslag van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Het is belangrijk dat deze middelen droog en praktisch per soort worden opgeslagen.

De jongens zijn verantwoordelijk voor hun eigen kleding. Ze krijgen iedere maand een stuk zeep en moeten zelf hun kleding wassen. Op verschillende plekken zijn buitenkranen en er is een centrale wasplaats. Wassen doen de jongens in hun vrije tijd. Aangezien de meeste jongens heel weinig kleding hebben, moeten ze regelmatig wassen. Ook Karina doet bijna dagelijks de was. Net als de jongens, met de hand en een stuk zeep. Op zich is dat niet zo’n probleem. Karina kan wassen met warm water, waardoor het beter en makkelijker gaat dan bij de jongens. Het grootste probleem is de kleine afwasbak die Karina voor de was gebruikt. Als de bak vol is met water en je doet er een spijkerbroek in, zit de spijkerbroek vol met water en is de bak leeg. Een nadere uitleg over het wassen van beddengoed is waarschijnlijk niet nodig.

Aan het eind van de middag komt de truck en wordt er door een groot deel van de jongens weer geoogst.

28 augustus 2023

Vanochtend komen Jolanda en Robin naar de farm. Robin heeft vorige week voorlopig de laatste bestralingen gehad, dus nu is er weer tijd om hier heen te gaan. Ze hebben eerst overleg met Felix en Helen en daarna nog met Yde en nog een aantal personeelsleden. De resultaten van het eerste halfjaar worden besproken. Deze zijn niet zo bijzonder en er volgt een stevig gesprek hoe dit verbeterd moet worden.

Karina maakt een rondje over de farm en praat met wat jongens. Aangekomen op de social shamba is één van de jongens in een bed aan het hakken. Het is zwaar werk, maar hij gaat stug door. Er worden bedden leeggemaakt en klaargemaakt om kool te planten. Er is nu niet een eenduidig beplantingsplan voor de social shamba. Van verschillende gewassen wordt er her en der een bed geteeld. Om meer structuur te krijgen in de planning zal er worden aangesloten bij het bewateringssysteem. Per 5 tot 7 bedden wordt water gegeven. Dit wordt dan één blok. Op deze manier komen er 18 blokken wat een stuk overzichtelijker en beter te plannen is dan 106 bedden. Als het lunchtijd is lopen we weer naar het centrum van de farm. Na de lunch hebben de jongens vrij. Het is nog steeds een beetje vakantie voor hun.

Zaterdag is Yde samen met Felix naar Kiserian geweest voor hout en voor verf. Ze zijn toen naar een lokale hardware-winkel geweest. Voor de doe-het-zelver, maar zonder zelfbediening. Het hout moest worden besteld en zou er vandaag zijn. Vanmiddag gaan we met Felix en Helen naar Kiserian voor de verf en het hout. Eerst haalt Felix de verf op. Felix heeft de verf nodig voor de entree van de farm. Het hout dat Yde had besteld is inderdaad aangekomen. Het hout past niet in de auto en zal worden bezorgd op de farm. De afstand naar de farm is te groot om gebruik te maken van een kar die wordt getrokken door een ezel. Felix regelt een pick-up truck voor ons die het hout vervoert. Ook willen we nog schroeven hebben. Yde heeft gelukkig een voorbeeld meegenomen. Bij de winkel waar we het hout hebben gekocht hebben ze niet de goede maat. We worden naar de overkant gebracht. Daar heeft zijn dochter een doe-het-zelf-zaak. Zij verkoopt alleen gipsschroeven in de goede maat. Wij gaan weer terug naar de eerste winkel en die man stuurt zijn zoon naar een paar winkels verderop. Zijn zoon heeft daar ook een doe-het-zelfwinkel. Na 10 minuten komt hij terug met een doosje met de goede maat schroeven. Al met al zijn we een uur verder.

Nu nog even naar de supermarkt. Nadat we onze boodschappen hebben gedaan gaan we naar Felix die nog in de auto zit. We wachten op Helen totdat zij klaar is met haar boodschappen. Op de één of andere manier is het altijd donker als wij klaar zijn met boodschappen doen in Kiserian.

27 augustus 2023

Het is zondag en de laatste zondag van de maand gaan de boys en de staf naar de kerk in Kiserian.  Wij rijden met Felix mee met de auto. Op de farm komen ook twee busjes om de anderen op te halen. Aangekomen in Kiserian is het al een drukte van belang op straat. Mensen leven sowieso veel meer op straat dan in hun huizen. Ook op zondag is dat het geval. Veel winkels zijn open, maar er zijn ook veel mensen die naar de kerk gaan. Veel kerken hebben meerdere diensten op een dag. Als wij bij de kerk aankomen is er al een voorganger bezig met een preek. De deuren staan gewoon open en je zoekt een lege stoel op en niemand kijkt vreemd op. Om half 11 is de voorganger klaar met zijn preek en is de dienst afgelopen. Om 11 uur zal de volgende dienst beginnen. We gaan naar buiten en staan met een paar mensen van de farm te praten. De voorganger komt naar ons toe om een praatje met ons te maken en nodigt ons uit om voor in de kerk thee te komen drinken. Wij vertellen wat wij hier doen en hij vertelt wat over zichzelf. Al snel begint de volgende dienst. De dienst begint eerst met veel liederen in het Swahili. De teksten worden geprojecteerd op de muur en soms staat de Engelse vertaling er onder. De Kenianen houden erg van zingen en swingen en dit gedeelte van de dienst is erg blij en opgewekt. Daarna worden de mensen die voor het eerst zijn welkom geheten. Er komt zelfs iemand naar je toe om een knuffel te geven. Kenianen kennen wel gastvrijheid! Voordat er wordt gepreekt wordt er gecollecteerd. Iedereen heeft de mogelijkheid om zijn gaven naar voren te brengen in een mand. Een paar jongens van de farm brengen twee kratten met groenten naar voren. Dat is hun gift. Na de preek van een vrouwelijke voorganger gaan we weer terug naar de farm.

Dit keer lunchen we in onze kamer. De jongens moeten de lunch nog koken als we op de farm komen. Het duurt ons wat te lang om daar op te wachten. Na de lunch zitten we onder andere nog wat te lezen in onze kamer. Om een uur of vier gaan we een wandeling maken. Het wordt een wandeling van ongeveer twee uur in een heuvelachtig gebied rondom de farm. Het is soms best warm, maar op andere momenten worden we weer wat verfrist door de wind. Onderweg zien we veel huizen of gebouwen die worden gebouwd, maar ook steengroeven waar bouwstenen uit zijn gehaald. Gelukkig is de route een beetje korter dan we hadden gedacht en komen we moe maar voldaan weer veilig en wel terug op de farm.

26 augustus 2023

Het is zaterdag en we zijn dit weekend op de farm gebleven. Gisteravond hadden we laat gegeten, omdat Yde pas na twee uur terug was met een nieuwe gasfles. We zouden net gaan afwassen toen het licht uitviel. Gelukkig hadden we een zaklamp mee en konden we de afwas doen en daarna ons blog bijwerken. Vanochtend blijkt dat er nog steeds geen stroom is. Dit betekent niet alleen dat de koelkast niet koelt, maar dat we de laptop ook niet kunnen opladen. Voor ons is dat niet zo’n groot probleem vandaag. We horen dat het grootste gedeelte van Kenia zonder stroom zit. Dit betekent dat het hele openbare leven is ontwricht. Ziekenhuizen hebben problemen en er zijn ook geen vluchten van en naar het vliegveld in Nairobi mogelijk. We hopen dat de problemen snel worden verholpen.

Nadat Yde een aantal zaken met Felix heeft doorgenomen gaat hij in de loods aan het werk. We hebben nog wat plankjes nodig voor het nummeren van de hokken in de varkensstal en voor de verdeling op de social shamba.

Vorige week hadden we de foto’s van Gert en Toos aan de jongens op de farm uitgedeeld. Wat waren ze daar blij mee. Wij hebben al heel veel foto’s van de jongens, maar nog niet van iedereen afzonderlijk. Karina gaat gewapend met fototoestel op pad en voegt zich bij wat jongens die op de shamba’s onder een boom zitten. Er wordt blijkbaar niet zo hard gewerkt vandaag. Eén van de jongens vraagt of hij een foto van Karina mag maken. Vervolgens neemt hij de kans waar om meer foto’s te maken. De jongens vinden het erg leuk om te fotograferen en ze maken veel foto’s van elkaar.

Op de farm is de zaterdag een speciale dag, want dan worden er chapatis gebakken. Iedereen vindt het erg lekker en geniet van de lekkere lunch. De bereiding neemt wel heel wat tijd in beslag en verschillende jongens en ook enkelen van de staf zijn er druk mee bezig.

’s Middags gaat Yde verder met de plankjes en Karina maakt de cijfers er op. Aan het eind van de middag gaat Yde met Felix naar Kiserian om wat materiaal te kopen dat hij nodig heeft voor de bordjes op de social shamba en voor een kast voor opslag van de zakken met verschillende soorten kunstmest. Yde heeft het materiaal uitgezocht. Sommige dingen moeten nog worden besteld en maandag wordt al het materiaal geleverd.

25 augustus 2023

Vandaag brengt Jeremiah een bezoek aan de farm. Jeremiah hebben wij in Nederland ontmoet bij Tseard van der Kooi en woont in dezelfde community als John. Afgelopen weekend hebben we Jeremiah ook al ontmoet, maar vanwege de zegenceremonie van zijn grootmoeder hebben we hem niet veel gesproken.

Voordat Jeremiah komt heeft Yde een vergadering met de staf over de financiële resultaten van juli van de farm. Na 2,5 uur zijn ze uitvergaderd. Inmiddels is Jeremiah gearriveerd. Jeremiah vertelt ons onder het genot van een kopje koffie van alles over de community. Hij heeft zijn studie over voeding in december afgerond. Hij zet zich nu volledig in voor de community. Er zijn plannen voor een gezondheidscentrum/ziekenhuis. Daar kan hij mogelijk ook een inhoudelijke rol spelen. Hij houdt zich nu binnen de community voornamelijk bezig als leider van de jongeren. Hij werkt veel samen met John, zodat ze ook taken van elkaar kunnen overnemen als dat nodig is.

We geven een rondleiding over de farm. Jeremiah is met name onder de indruk van de teelt van sla door middel van ‘deep water culture’. Dit systeem kent hij nog niet en hij is serieus geïnteresseerd. Eén van de stafleden legt nog van alles uit en vertelt trots dat als je googled, je bij de Osiligifarm uitkomt. Ik ben daar wel benieuwd naar. Als ik google kom ik uit bij een site van het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Op de site, zie onderstaande link, gaat het over de Osiligifarm. Een interessant artikel. https://www.agroberichtenbuitenland.nl/landeninformatie/kenia/nieuws/2020/05/06/kenia-experimenteert-met-grondloze-voedselproductie.

Wat is het toch mooi om van elkaar te kunnen leren en kennis te delen. Het is bijzonder hoe de community aan de andere kant van de heuvels met de Osiligifarm in contact is gekomen. Mogelijk komen er in de community ook werkplekken voor jongeren die de opleiding op de farm hebben afgerond. De Massai zijn bezig met een complete omslag van denken. Van een sterk op zichzelf gerichte gemeenschap dat met de veestapel rondtrekt verandert het in een gemeenschap die graag akkerbouw wil bedrijven en kennis wil vergaren ten behoeve van de community.

Yde maakt met Felix en Boni een rondje over de social shamba. We zijn bezig om hun te helpen met het maken van een planning. Er zijn op de social shamba meer dan 100 bedden waarop groenten worden geteeld. Om beter te kunnen plannen is het goed om de shamba in stukken te verdelen en deze te nummeren. Hiermee gaan we dus ook nog aan de slag.

Ondertussen is Karina het eten aan het koken. Het is altijd weer een uitdaging, omdat we hier één gaspit hebben. Vandaag raakt tijdens het koken de gasfles leeg. Tja, dan houdt het koken toch echt op. We hebben nog maar een paar boterhammen voor morgenochtend, dus brood is ook geen alternatief. Gelukkig moet Felix naar Kiserian, zodat Yde kan meerijden om een nieuwe gasfles te halen.

Inmiddels gaat de zon onder achter de heuvels. De heuvels waarachter John en Jeremiah wonen.

24 augustus 2023

Voor Yde begint de dag vroeg. De varkens worden vandaag voor dag en dauw gewogen en opgehaald voor de verkoop. Aangezien het wel voorkomt dat er dieren worden gestolen is het altijd goed dat er een paar extra ogen meekijkt. Vandaag zijn de biggen van het experiment met de voederbieten en van de controlegroep verkocht. De varkens zijn gemarkeerd zodat ze bij de slachterij apart gewogen en gekwalificeerd kunnen worden. Linus, die verantwoordelijk is voor de varkens, gaat mee voor de controle dat alle varkens ook daadwerkelijk bij de slachterij worden afgeleverd en geslacht.

Yde gaat vandaag verder met de schema’s voor de verschillende bedrijfsonderdelen. Op het kantoor in Nairobi zijn ze ook blij met de opzet waar Yde mee bezig is. Op die manier kunnen zij de marketing veel beter doen. Nu is er te weinig zicht op het te verwachten aanbod.

Tijdens de lunch komt één van de boys bij ons zitten te eten. Hij is ongeveer 1,5 jaar op de farm en heeft veel van de verschillende aspecten op de farm gezien. Hij heeft veel geleerd en heeft zelf ook wel een mening over de farm en een visie. Hij geeft zelf aan dat de manier van produceren niet uit kan. Dat heeft hij goed ingeschat. Hij geeft aan dat de producten die in de greenhouses worden geteeld van goede kwaliteit zijn. De situatie is daar veel stabieler dan op de shamba’s, het open veld. Hij vertelt ons onder andere over de rupsenplaag bij kool, wisselteelt en de problemen met de teelt op pumish, een soort hydrogesteente. Het is interessant om dit van deze jongen te horen. Hij wil later ook wel een kas neerzetten. Het hoeft niet een dure met een metalen frame zoals hier staan, maar het kan ook wel low-budget worden gebouwd met hout. De werking is hetzelfde. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Het is goed om te zien dat deze jongen niet klakkeloos uitvoert wat hem wordt opgedragen, maar dat hij ook zelf nadenkt over wat hij doet en wat hij om zich heen ziet. Deze jongen die 1,5 jaar geleden nog op straat leefde is op weg naar zelfstandigheid met een goede toekomst. Je gunt dit de jongens zo! We hopen dat door betere sturing en betere planning de financiële situatie verbetert, zodat nog veel jongens hier de kans krijgen om een goede toekomst tegemoet te gaan.

Vandaag wordt er aan het eind van de middag geoogst. Elke zondag, dinsdag en donderdag vindt dit plaats. De groenten worden met een kleine vrachtwagen opgehaald en gedistribueerd, zodat de producten de volgende ochtend in de winkel liggen. Er wordt geleverd aan drie supermarkten in Nairobi. Vandaag worden onder andere sla, paprika’s en cherrytomaten geoogst. De sla komt deels van de shamba’s en deels uit de kassen waar de sla op water wordt geteeld. Voordat de sla in de kratten worden gelegd worden ze afgespoeld. De cherrytomaten worden in plastic doosjes gedaan en vervolgens worden de etiketten er op geplakt. Elke keer zijn ongeveer tien jongens en stafleden betrokken bij de oogst. Een paar weken geleden deden wij boodschappen in Nairobi en zagen doosjes met cherrytomaten liggen van Afrilift. Die kwamen dus van de farm.

23 augustus 2023

Gisteren zijn we weer op de farm gekomen. Na ons avontuur van afgelopen weekend konden we een beetje bijkomen in Nairobi. Meike en Silke hebben we maandagochtend heel vroeg bij het vliegveld in Nairobi afgezet. Het was even een moeilijk moment om kwart voor 6 ’s morgens. Je hebt zo’n intensieve week met elkaar gehad. Meike en Silke hadden het gevoel dat ze veel langer dan 10 dagen in Kenia waren geweest. We hebben ook zoveel met elkaar beleefd. Gelukkig zijn ze ’s avonds weer veilig in Mûnein aangekomen. Die avond hebben ze bijgepraat met Wybren en met opa en oma. Wybren heeft hun de foto’s laten zien van zijn avontuur in Zuid-Korea.

Wij hadden maandag wel een heel leeg gevoel. Onze gedachten waren veel bij onze kinderen en de belevenissen van met name het afgelopen weekend. We moesten nog wat zakelijke dingen regelen voor het bedrijf en ons huis, dus daar hadden we mooi de tijd voor. Ook is Yde weer bezig geweest met de beplantingsschema’s voor de farm. Aangezien wij nog maar twee weken op de farm zijn, wil je de beschikbare tijd goed besteden.

Maandagmiddag hebben we de verjaardag van Mariam gevierd met taart. Mariam is een huishoudelijke hulp op de compound bij Jolanda en haar gezin en bij Robin en Margareth. Huishoudelijke hulpen zijn heel gewoon in Kenia. Mariam is veel op de compound en doet alle voorkomende werkzaamheden zoals onder andere de afwas, de was en eten koken.

Gisterochtend stuurde Emmanuel ons heel veel foto’s toe die zijn zoon had gemaakt het afgelopen weekend. Voor hun was ons bezoek ook heel bijzonder. Dat hoorden we vandaag nogmaals. Gistermiddag had Yde op de compound nog overleg met Jolanda, Felix en Helen over de farm. Met name het houden van varkens blijft een uitdaging, maar ook de beplantingsplannen is een aandachtspunt. Na het overleg rijden we met Felix en Helen mee naar de farm.

Vandaag dus weer de eerste dag op de farm. Vanochtend bespreekt Yde het beplantingsplan met Felix en een aantal stafleden. Yde had heel veel verschillende kleuren gebruikt om het schema overzichtelijk te maken. Nu blijkt dat heel veel stafleden kleurenblind zijn….. Tja, dan heb je toch wat minder een goed overzicht.

Om 12 uur komt John naar de farm. We hadden met John en Jeremiah, toen zij in Nederland waren, afgesproken dat we contact zouden houden om onder andere kennis te delen. We geven een rondleiding over de farm. John vindt het erg interessant en ziet verschillende dingen die hij direct kan toepassen.

Tijdens de lunch eten we ugali, een maïsgerecht waar de Kenianen gek op zijn. In verschillende landen in Afrika wordt ugali gegeten. Het wordt gemaakt van maïsmeel dat wordt gekookt in water of melk tot een stevige deegachtige consistentie. Het is voor ons de eerste keer dat wij ugali eten. Het valt ons niet tegen. Zeker in combinatie met spinazie, geroosterde paprika en geroosterd varkensvlees hebben wij een prima lunch. Eigenlijk moet het met de hand worden gegeten, maar wij gebruiken toch liever onze lepel.

We vervolgen de rondleiding en praten ook nog wat over het afgelopen weekend. John vertelt dat deze week van maandag tot en met donderdag een speciale bijeenkomst in de Massai Mara plaatsvindt met de leiders van de drie Massaicommunities. Hierbij is ook de president van Kenia aanwezig. Een dergelijke bijeenkomst vindt jaarlijks plaats. Eigenlijk zou er ook een vertegenwoordiging van de community waar wij zijn geweest heen gaan, maar zij hebben afgezegd vanwege onze komst. Zondagmiddag zou Emmanual dan al naar de Massai Mara moeten afreizen. John zou mogelijk mee zijn gegaan. John vertelde dat ze ons bezoek aan de community belangrijker en unieker vonden dan de bijeenkomst met de president.

John maakt ook kennis met Felix. Felix vindt het bijzonder dat er via ons contacten zijn ontstaan tussen de Osiligifarm en de Massaicommunity, terwijl er alleen maar een paar heuvels tussen de farm en de community zijn gelegen. John is ook een voetbaltrainer. Hij heeft hangjongeren bij elkaar gebracht en op een positieve manier, onder andere door middel van voetbal, weer een zetje in de goede richting gegeven. Om in zijn team te mogen voetballen mogen ze geen drugs meer gebruiken. Het spelen bij zo’n club kan voor deze jongeren ook levensveranderend zijn. Contacten worden uitgewisseld om kennis te delen en om samen te voetballen.

Voordat John weer naar Kisamis gaat drinken we nog thee in onze kamer. De Keniaanse en de Nederlandse variant.

20 augustus 2023

Het is zondagochtend. Na een goede nachtrust geeft Emmanuel ons een rondleiding over zijn erf. Hij vertelt onder andere over de koeien, de schapen, het land, de kippen en de uitdagingen die ze iedere keer weer hebben. Hij probeert het goed te organiseren voor zijn gezin en wil daarmee voorbeeldprojecten hebben voor de community. Hij is continu bezig met ontwikkeling en verbetering, maar wel met de zeer beperkte middelen die ze hebben. Ze willen zelfvoorzienend zijn met eigen ruwvoer en hebben ook al een kleine voorraad aangelegd als buffer voor droge tijden. Nieuwe projecten worden ook opgepakt. Veranderingen voeren ze langzaam en stapsgewijs door. Tijdens covid zijn ze begonnen met het maken van bijenkasten. Bij de koeien en schapen zijn ze verschillende rassen aan het kruisen.

Na de rondleiding krijgen we een goed ontbijt. Tijdens de safari stond er iedere ochtend een warm buffet voor ons klaar, terwijl wij eigenlijk liever een paar boterhammen hadden. Gelukkig staat er nu brood op tafel met verschillende soorten beleg, pannenkoeken, cake, koekjes en werd er een eitje voor ons gebakken.

Tijdens het ontbijt praten we nog met Emmanuel. Onder andere over leiderschap. Binnen de community leidt hij jongeren op tot leider. Niet alleen jongens, maar ook meiden. Het is goed om ruimte te geven aan de jongere generatie en als oudere generatie een stapje terug te doen. Toch worden de waarden en de Massaicultuur hoog gehouden.

Nadat we een stukje in het gastenboek hebben geschreven gaan we met John mee naar de kerk. De kerk begint al om 7 uur ’s morgens. Wij zijn er om een uur of 11. Als wij binnenkomen wordt er gepreekt in het Maa, de Massaitaal. John gaat direct het podium op om alles naar het Engels te vertalen. Later wordt er nog gezongen en gedanst in de kerk. Ook wij worden bij de hand meegenomen en gaan lachend en swingend de kerk door met een speciale Massai-move. Vervolgens wordt er op het podium opgetreden. Prachtig om de kinderen te zien zingen, maar ook de groep met jongeren en daarna een aantal volwassenen. Ook wij moeten wat vertellen over ons zelf. Wij vertellen hoe wij op bijzondere wijze in Kenia en hier bij de community zijn gekomen. Vervolgens wordt er weer gepreekt. Het wordt warm en het duurt lang. Gelukkig mogen wij onder de preek de kerk uit.

We gaan met John naar een bijgebouwtje waar een schaal met boterhammen voor ons klaar staat. We gaan in gesprek met twee jonge meiden. Eén van de meiden is zo goed als klaar met haar studie verpleegkunde, de andere heeft nu een zogenaamd tussenjaar. Hier is een tussenjaar meestal geen keuze, maar is het noodzakelijk. Het is dan niet mogelijk om te beginnen met studeren vanwege gebrek aan geld. Het jongste meisje wil een opleiding gaan doen op het gebied van communicatie. De meiden hebben een doel en willen hun kennis en ervaring ook delen met de community om op die manier de community sterker te maken. De meiden zijn ook geïnteresseerd in de opleidingen van Meike en Silke. Aangezien Meike in september start met haar studie is er veel gespreksstof en begrip voor elkaar. Als we weer naar buiten gaan worden de telefoonnummers met elkaar uitgewisseld.

Het is inmiddels een uur of 1 en we zien dat de dienst is afgelopen. We gaan naar de communityhall, dezelfde ruimte als wij gisteren zijn geweest voor de ontmoeting met de communityleiders. Nu zijn er  zes jongeren naar toegekomen die dankzij steun uit Nederland kunnen studeren. Ze vertellen wat over hun studie. Een paar jongeren geeft ons een brief mee die wij aan de contactpersonen in Nederland zullen geven.

Het laatste programma-onderdeel  is een bezoek aan de moeder van John. John woont nog bij zijn moeder en gaat volgend jaar trouwen. Hij is de jongste jongen van het gezin, wat betekent dat hij de zorg voor zijn moeder op zich neemt. Nadat hij getrouwd is gaat hij samen met zijn vrouw bij zijn moeder wonen. Ze hopen in een nieuw te bouwen huis te kunnen wonen. Nu ligt er bijvoorbeeld geen vloer in en zijn er geen bedden. Net als dit huis zijn de meeste huizen heel eenvoudig; veelal een paar houten wanden met een golfplaten dak. Ook van binnen zijn de huizen heel eenvoudig en is er geen stromend water. Door de deur open te zetten komt er licht naar binnen. Meestal staan er een salontafel en twee banken van hout die er zacht uitzien, totdat je er op gaat zitten. Soms staat er nog wel een kast. De mensen zelf kleuren het interieur met hun kleurrijke kleding, rijke hoeveelheid sieraden en hun gedrag. Wat een betrokken, respectvolle en liefdevolle mensen wonen hier in de community.

Voordat we naar het graf van John zijn vader gaan, die een paar jaar geleden op 100-jarige leeftijd is overleden, krijgen wij allemaal nog een ketting van John’s moeder. We lopen naar het graf van zijn vader en een aantal communityleden komt nog aangelopen om afscheid van ons te nemen. Hieronder is ook ‘onze moeder’, zoals ze dat in de community benoemen. Ze heeft ook nog wat voor Hidde en Wybren, onze zonen in Nederland, meegenomen omdat zij er ook bij horen.

Na het afscheid brengt John ons weer naar Nairobi. Wat hebben wij in twee dagen veel meegemaakt. Wat was het bijzonder om een voor ons onbekende cultuur van binnenuit mee te maken. Om te zien dat mensen zo met elkaar in de community zijn verbonden met zoveel liefde voor elkaar. Dat ze zo’n groot geloof in God hebben en dat ook uiten. Verward komen we weer aan in onze cottage in Nairobi. Voor je het weet ben je opgenomen in een Afrikaanse stam.

19 augustus 2023

Ook vandaag begint de dag vroeg. We zullen namelijk om 6 uur worden opgehaald door John. John en Jeremiah hebben wij een paar maanden geleden in Nederland ontmoet toen zij daar bijna 4 weken waren. John en Jeremiah behoren bij de Massai, één van circa 50 stammen in Kenia. De Massai is van oorsprong een nomadenstam. Deze stam heeft heel lang de traditie gehad om jongens een half jaar het oerwoud in te sturen gewapend met een schild en een speer met als doel een leeuw te verslaan. Als de jongen dan met de kop van een leeuw weer terug kwam werd hij als man opgenomen in de stam. Tijden veranderen en gebruiken ook. Het jagen op leeuwen is nu verboden, maar er zijn andere uitdagingen. De Massai willen graag dat hun kinderen naar school kunnen en doorstuderen. Op die manier kunnen ze kennis vergaren die ze kunnen gebruiken ten behoeve van de Massaigemeenschap, de community. Het moderne schild is het boek en de moderne speer is een pen. Hiermee gaan ze als het ware gewapend de wereld in. In het oerwoud waren veel uitdagingen, maar studeren heeft ook veel uitdagingen. Vanuit de community worden jongeren ondersteund en gestimuleerd om te gaan studeren. John en Jeremiah doen een studie met betrekking tot landbouw. De community heeft te maken met grote uitdagingen. Door de klimaatverandering hebben ze drie hele droge jaren gehad en daardoor hebben ze veel vee verloren. Er moet dus gezocht worden naar nieuwe mogelijkheden om de community zelfvoorzienend te kunnen maken. John en Jeremiah waren dit jaar in Nederland om veel te leren over verschillende mogelijkheden en vormen van landbouw. Tseard van der Kooi had een uitgebreid en heel divers programma voor hun voorbereid en was hun coach in Nederland.

Het was begin juni. Wij fietsten op zondag naar huis na een bezoek aan de kerk. Achter ons fietste Tseard van der Kooi en maakte een praatje. Aangezien wij net zijn verhuisd leren wij veel nieuwe mensen kennen. Hij kwam ook uit de kerk en vertelde dat hij ook melkveehouder is geweest, dat hij ook zijn bedrijf heeft verkocht omdat hij geen opvolgers heeft en in één adem noemde hij dat hij onder andere in Kenia is geweest om boeren te begeleiden. Wij hadden vlak voor deze bijzondere ontmoeting besloten om naar Kenia te gaan, dus dat was wel heel bijzonder. Wij hadden Kenia namelijk nog helemaal niet genoemd. We spraken af om contact te houden, omdat wij mogelijk wel informatie en ondersteuning van hem zouden kunnen gebruiken voor ons verblijf in Kenia.

Yde en Tseard hadden een paar keer contact. Een dag voordat John en Jeremiah weer terug zouden gaan naar Kenia gaan wij bij Tseard langs, zodat wij daar John en Jeremiah nog even kunnen ontmoeten.  De Osiligifarm ligt namelijk vlakbij Kiserian, net zoals de community waar zij wonen. Misschien zijn er mogelijkheden om kennis te delen. We praten met elkaar en spreken af om contact te houden.

Een paar weken geleden hebben we via what’s app contact met John. Wij willen graag naar hun toe als Meike en Silke ook in Kenia zijn. We spreken af om 19 augustus daar heen te gaan. John en Jeremiah maken met de leiders van de community een heel programma voor ons. Ze willen ons zo veel laten zien, dat ze aan één dag niet genoeg hebben. We spreken af dat we twee dagen blijven.

Het worden twee intensieve dagen. Wij huren een auto die John heeft geregeld. John haalt ons zaterdagochtend vroeg op om naar Kiserian te rijden. Aangekomen in Kiserian drinken we eerst koffie in de koffiehoek van de supermarkt waar wij een paar weken geleden drie uur hebben staan te wachten. We praten met elkaar en na een uurtje gaan we vier bomen kopen. Twee sinaasappelbomen en twee mangobomen.

We rijden naar Saruni borehole, de plek waar de community een waterput met een pomp heeft. Het water wordt gebruikt voor de aangrenzende akkers, het vee en het gebruik in de community. Bij aankomst staat onder andere Emmanuel, de director van de community, ons op te wachten. We krijgen een rondleiding en een uitleg over de waterput en de aangrenzende akkers. Eén van de akkers is aangelegd om verschillende gewassen te telen die gebruikt worden door de community. De akker werd eerst gehuurd, maar door de opbrengst van de kerstconcerten van Gospelkoor ‘Joy for people’ uit Dokkum heeft de community de grond kunnen kopen, waardoor de community veel meer zekerheden heeft. Deze akker heeft de naam ‘Joy for People Garden’. Dit is wel heel bijzonder. Karina heeft namelijk 11 jaar bij Joy for People gezongen.

Na de rondleiding planten we alle vier een boom. We hebben fruitbomen gekocht zodat er ook van de bomen kan worden gegeten. We hopen dat ze veel vrucht mogen dragen.

Vervolgens gaan we naar de communityhall waar we zingend en dansend worden onthaald door de communityleiders. De communityleiders stellen zich voor en vertellen wat zij doen. Het zijn zowel oudere als jongere leiders. Bovendien zijn het zowel mannen als vrouwen. Elke communityleider heeft een eigen verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld voor de kinderen, het handwerk (maken van sieraden), de weduwen. Ook wij stellen ons voor en vertellen over wat we in Nederland doen, over ons werk in Kenia en hoe we John en Jeremiah hebben leren kennen.

Vervolgens gaan we te voet verder, omdat het huis van de familie Saitaga niet goed bereikbaar is. Bovendien is iedereen te voet gekomen vanochtend. Sommigen hebben wel zes uur moeten lopen. In dat huisje overkomt ons heel veel. We worden in traditionele Massaikledij geholpen inclusief allerlei sieraden. Op onze armband staat onze Massainaam. We moeten melk drinken uit een kalebas, omdat dat een teken van verbondenheid is. We weten niet wat ons overkomt. We krijgen een moeder en worden opgenomen in de community. Het overvalt je op dat moment en je weet je er eigenlijk niet goed raad mee.

Het volgende programma is de Blessing van de oma van Jeremiah. Mensen op hoge leeftijd krijgen de zegen van de community. Alle mensen uit de community zijn er dan bij, dit zijn er honderden. Ook wij moeten een blessing geven. We krijgen eerst een kleed om en daarna begroeten wij haar en drie vriendinnen die naast haar zitten.

Na afloop rijden we naar het huis van Emmanuel waar we wederom gastvrij worden ontvangen. Een traditie is om een geit te slachten voor gasten waarbij de gasten ook aanwezig zijn. Dat gebeurt deze avond ook. Na het slachten gaan we met Emanuel naar binnen. Hij is een wijze en verstandige man die goed om zijn gasten denkt. Hij heeft niet gestudeerd, maar geeft wel over de hele wereld colleges over leiderschap en waarden. Hij reist ook wel, maar doet het meeste online. Hij ziet dat we moe zijn en zorgt dat we al kunnen eten voordat het vlees klaar is. Ondertussen delen we veel met elkaar.

Een deel van de geit is gebakken. We nemen allemaal een stukje en wij beginnen heel netjes met één hand te eten, zodat je één hand schoon houdt. Wel zo praktisch vinden wij. Nou, het eten van een geit moest je toch echt wel met twee handen doen werd ons geleerd. Bovendien moet je wel hele sterke tanden hebben om het bot goed schoon te krijgen. Wat ons betreft laten we het eten van een geit graag aan anderen over.

Na de maaltijd gaan we naar bed. Gelukkig heeft het gezin van Emanuel verschillende logeerkamers en kunnen we in een gewoon bed slapen. Dat is niet zo vanzelfsprekend. De volgende dag zullen we namelijk horen we dat de moeder van John, die al 80 jaar is, nog steeds op een gespannen koeienhuid slaapt.

18 augustus 2023

Vandaag is de laatste dag van de safari. Om half 8 checken we uit en gaan nog een paar uur door het Nationaal park ‘Lake Nakuru’. Het Nakurumeer is één van de meren van ‘Great Rift Valley’, de slenk waar we aan het begin van onze safari ook al langs gingen. Het meer is rijk aan algen wat het heel aantrekkelijk maakt voor flamingo’s. Onderweg naar het meer komen we onder andere bijzondere vogels en heel veel apen tegen. Ook een paar neushoorns spotten we vlakbij het meer. Aangekomen bij het meer zijn er naast de flamingo’s ook heel veel pelikanen, lepelaars en andere watervogels.

Als we dieper het park in gaan zien we onder andere nog een leeuw en heel veel giraffen.

Nadat we het park uitgaan gaan we naar ‘Lake Naivasha’. Ook dit meer is één van de meren van de ‘Great Rift Vally’. In tegenstelling tot de andere meren in de slenk is dit meer een zoetwatermeer. Dit is de reden dat hier geen flamingo’s aanwezig zijn. Het is het hoogst gelegen meer van Afrika.

Aangekomen bij het meer maken we een tocht met een bootje over het meer. Het is een groot meer van 139 km2. Wij maken een mooie tocht langs een paar eilanden en de oever van het meer en zien dus maar een klein gedeelte van het meer. We varen langs veel watervogels, visarenden en verschillende families met nijlpaarden. Tijdens de safari werden we vaak heel stoffig. Zo ook de hoed van Yde. We varen op een gegeven moment met flinke snelheid en dan…. neemt de wind de hoed mee. Het resultaat is een natte hoed, maar wel zonder stof.

De safari zit er op en moe, maar voldaan komen we aan het eind van de middag weer thuis in Nairobi. We hebben veel gezien, waaronder de ‘Big Five’. We gaan ons voorbereiden op de ‘Big Six’. Zo wordt de stam van de Massai namelijk ook wel genoemd.

17 augustus 2023

Gisteren was een speciale dag. Silke was namelijk jarig. De slingers hebben we opgehangen en ze krijgt een klein Afrikaans aardigheidje van ons. 

Om 7 uur vertrekken we richting de Masai Mara. Al vrij snel spotten we twee cheeta’s. Later zien we ook nog zomaar een slapende leeuwin langs de weg. We zien veel dieren onderweg, waaronder heel veel zebra’s. Spectaculair is het moment dat een zebra een hyena aanvalt en een wilde achtervolging inzet. Uiteindelijk druipt de hyena af en loopt de zebra vol trots weer naar zijn kudde.

In het park loopt de rivier de Mara en ‘s ochtends steken daar in bepaalde periodes van het jaar kuddes bisons en zebra’s over. Wij hopen ook zo’n oversteek te kunnen zien. Op een gegeven moment zien we een grote kudde zebra’s de rivier naderen. Een aantal safariauto’s met toeristen verzamelt zich bij de rivier, in de hoop de oversteek waar te kunnen nemen. Telkens wanneer het lijkt alsof de zebra’s naar beneden richting de rivier lopen trekken ze zich terug. Na lang gewacht te hebben keren we toch maar weer om en willen een andere kant op rijden. Als we net wegrijden lijkt het er toch op dat de zebra’s de rivier in zullen gaan. We rijden snel weer richting de rivier. Toch is er weer twijfel bij de zebra’s. Nadat we een tijdje wachten loopt een aantal zebra’s toch naar beneden en begint te drinken. Er staan al veel zebra’s aan de oever van de  rivier te drinken, totdat de krokodillen rustig de zebra’s naderen. Er liggen zeker wel zes krokodillen te wachten op een lekker hapje. Alle zebra’s rennen weer terug de wal op en wij vervolgen onze rondrit. 

We hebben een lunch meegekregen en gaan picknicken onder een boom op de savanne. Dit was toch ook wel een bijzondere ervaring. We worden omringd door verschillende marabu’s. Enorme vogels die hopen een hapje mee te kunnen eten. Na de lunch rijden we nog een stukje richting het zuidwesten en komen bij de grens van Tanzania. Hier zien we nog een vechtpartij van twee impala’s waarvan de een tot een familie uit Tanzania behoort en de andere tot een familie in Kenia. Na het maken van een paar foto’s aan de grens vervolgen wij de safari.

Vanochtend verlaten we het gebied van de Masai Mara en rijden we naar Nakuru. Hier ligt het nationaal park Nakuru Lake National Park. Dit park staat bekend om zijn enorme hoeveelheden flamingo’s die zich in en bij het meer bevinden. Tijdens de reis tussen de twee parken verandert het landschap. We komen in een heel andere omgeving terecht waar het veel groener is en veel landbouw, ook op grotere schaal, wordt bedreven. 

Na een lange, mooie reis komen we aan bij het hotel. Hier overnachten we één nacht in een soort luxe safaritent. Na de lunch gaan we op safari in het park. Het ziet er hier weer heel anders uit dan in het vorige park. Het is hier veel groener met meer vegetatie en voornamelijk meer bomen. Het park bevindt zich om een groot meer. Hier bevinden zich vele flamingo’s, pelikanen en nijlpaarden. In het park zijn we vele aapjes tegengekomen. 

Na een tijdje horen we dat er veel wordt gepraat over de intercom en de chauffeur begint sneller te rijden. We hebben door dat er waarschijnlijk een bijzonder dier in het park te zien is. We komen aan op een plek met veel groen waar vele terreinwagens geparkeerd staan. De chauffeur vertelt dat er een jachtluipaard te zien moet zijn. We zien echter twee leeuwen. We verplaatsen een klein stukje en zien dat er hoog in een boom toch een jachtluipaard aan het rusten is. 

Na een file van terreinwagens kunnen we eindelijk weer verder. Het begint flink te regenen en komen al snel weer in een file. Dit keer voor een groep neushoorns. Deze zijn erg zeldzaam, dus het is bijzonder deze gezien te hebben. De jachtluipaard en de neushoorn zijn de laatste dieren van de ‘Big five’. De ‘Big five’ wordt gezien als gevaarlijke dieren die moeilijk te bejagen zijn. Hieronder vallen de olifant, buffel, leeuw, luipaard en neushoorn. Deze hebben wij de afgelopen drie dagen dus allemaal gezien. 

Na de neushoorns rijden wij weer terug naar de plaats waar wij zullen overnachten. Wij zitten nu tussen de heuvels en de bui blijft hier bij ons hangen. Bij aankomst bij het hotel staan er al een paar Kenianen ons op te wachten met paraplu’s. Wij gaan snel naar onze tenten waar we lekker droog zitten. Morgenochtend vertrekken we weer op tijd en zullen hopelijk genieten van onze laatste dag van de safari. 

15 augustus 2023

Vandaag beginnen we aan onze 4-daagse safari. Om half zeven staat de chauffeur ons al op te wachten om naar de Masai Mara, een groot wildpark dichtbij de grens met Tanzania, te rijden. Nadat Jolanda het hek voor ons heeft opengedaan en onze koffers in de terreinwagen zijn gelegd bidt Jolanda met ons en onze chauffeur Martin. Keep your eyes on Jesus and on the road. Niet één vergeten zegt ze tegen de chauffeur, want anders gaat het fout. Tot en met donderdagochtend trekken wij door de Masai Mara en donderdagmiddag en vrijdag zullen wij op safari door het Nakuru National Park. 

Na een uurtje in de auto te hebben gereden maken we een tussenstop bij The Great Rift Valley. Dit is een deel van een slenk van 6000 kilometer lang dat van Libanon tot Mozambique loopt.  

Onderweg komen we vele kuddes koeien, schapen en geiten tegen. Langs de weg zit zelfs een aantal aapjes en de eerste zebra’s worden gespot. 

Na ruim vijf uur over de grote weg te hebben gereden verlaten we de geasfalteerde wegen en vervolgen we de reis off-road. Vele hobbels, gaten en waterplassen worden gepasseerd. Na een tijdje komen we bij een rivier aan waar een grote kudde koeien aan het drinken is. Het was bijzonder om door een rivier met zo’n kudde koeien te rijden, dit maak je niet dagelijks mee. 

Na een reis van ongeveer zes uur en een bandenwissel komen we bij de lodge aan. We lunchen eerst in de eetzaal, waar een uitgebreid warm buffet voor ons klaar staat. Na de lunch worden we naar ons huisje gebracht. Drie kenianen nemen onze koffers mee en na een paar minuten lopen komen we bij ons huisje aan. Het is erg luxe voor wat wij deze weken gewend zijn. Twee ruime slaapkamers met elk een eigen badkamer en grote bedden. 

Om half vier vertrekken we weer met de terreinwagen en na een half uur komen we bij de Masai Mara. We zijn nog maar net in het park en we komen al drie giraffen tegen. Het is erg bijzonder om zulke dieren in het wild te zien. We rijden door en al snel komen we allemaal verschillende dieren tegen; zebra’s, wilde zwijnen, gazelles, hyena’s, bisons, een buffel, een struisvogel en nog veel meer mooie dieren. Silke ziet op een gegeven moment zelfs een groepje olifanten met de verrekijker van Yde. Ze laat het de chauffeur zien en na een aantal tussenstops om andere mooie dieren te bekijken en vast te leggen, komen we bij de olifanten aan, die bij een poeltje staan te drinken. Er zijn er wel een stuk of tien, waaronder zelfs een jong van ongeveer vijf maanden oud. Martin, de chauffeur, heeft altijd snel door wanneer wij een mooi dier of uitzicht zien dat we vast wilen leggen met de camera. Hij stopt dan even zodat wij een mooie foto kunnen maken. Het is een gezellige rit waarbij we vele bijzondere dieren waarnemen. Yde is erg blij met zijn verrekijker en Karina vermaakt zich met de camera. Silke legt nog wat beelden vast met haar telefoon en Meike zorgt voor de administratie. Alle waargenomen dieren worden genoteerd. Vandaag hebben we al twee dieren van de 'Big Five' gespot.

Nadat we een buffel spotten, gaan we rond half zeven het park alweer uit. Voor zonsondergang moet je het park namelijk verlaten hebben en om zeven uur gaat de zon al onder. Terwijl we het park uitrijden genieten we van een prachtige zonsondergang met prachtig licht over de steppe. Het was een indrukwekkende eerste dag van de safari waarbij we hebben genoten van de mooie natuur met de mooie dieren. 

14 augustus 2023

Gisteren hadden we een rustige dag. ‘s Morgens zijn we met Margareth naar de kerk geweest. Vanwege een wegafzetting konden we op de terugweg niet de geplande route nemen, waardoor we door de sloppenwijk Kibera gingen. Margareth komt daar wel vaker en heeft ons een stukje van de enorme sloppenwijk laten zien. Yde en ik waren er al een keer geweest, maar voor Meike en Silke was het helemaal nieuw. Je kunt je niet voorstellen hoe het is om daar te leven. Door de steegjes in te kijken krijg je een klein beetje een beeld van de woonsituatie. De jongens op de farm vinden het wel altijd heel fijn als je vertelt dat je in Kibera bent geweest. Het is een gebied waar ze een groot deel van hun leven of hun hele leven hebben gewoond.

‘s Middags maken we met z’n vieren een wandeling door Nairobi.

Vandaag gaan we naar de farm. Een chauffeur van Afrilift brengt ons daar naar toe. Helen geeft ons bij aankomst een rondleiding over de farm. We beginnen bij de varkens. Gisteren zijn 15 biggetjes geboren. Meike en Silke mogen allebei een biggetje vasthouden die vorige week is geboren. Nou, die kunnen best krijsen.

Vervolgens maken we een rondje door de kassen en over de shamba’s, de akkers. Als het lunchtijd is gaan we naar de ontmoetingsruimte op de farm.

We eten eerst githeira en daarna vertelt Helen aan de jongens dat wij foto’s hebben meegenomen die Gert en Toos afgelopen winter hebben gemaakt. Gert en Toos zijn toen drie maanden op de farm geweest. In mei zijn wij een keer naar Gert en Toos geweest om wat meer informatie te krijgen over de behoefte aan hulp op de farm. Wij waren immers gevraagd of wij zouden kunnen helpen, omdat Robin afgelopen winter ziek werd. Gert en Toos hebben ons heel veel verteld over hun ervaringen. Zij lezen heel trouw ons blog en veel herinneringen komen weer boven. Zij wisten dat Meike en Silke ook naar Kenia zouden komen en hebben vorige week hun een pakket foto’s toegestuurd om uit te delen op de farm. Wat zijn de jongens blij met hun foto’s en sommige jongens vertellen dat ze hebben genoten van de tijd dat Gert en Toos op de farm waren. 

Na het uitdelen van de foto’s is het ijs gebroken. In eerste instantie waren de jongens wat afwachtend en wisten ze niet zo goed hoe ze moesten reageren op het bezoek van ons met Meike en Silke. Een groepsfoto wordt gemaakt en daarna willen heel veel jongens met Meike en Silke en ook met ons op de foto. Ze krijgen er geen genoeg van. Allerlei combinaties worden bedacht. Zelfs de koeien en een hond worden er bij gehaald.

Meer dan 200 foto’s later gaan we nog even naar de social shamba, de kassen, de kassen met deep water culture en de koeienstal.

Tot slot gaan we nog even naar Felix en Helen, omdat we Felix vandaag nog niet hebben gesproken.

De chauffeur is vandaag op de farm gebleven en heeft ons weer naar Nairobi gebracht.

‘s Avonds mogen we gezellig mee eten met Jolanda en haar gezin. En nu gaan we ons voorbereiden op onze safari.

12 augustus 2023

De dag begint rustig. De ochtend brengen we gezellig door bij de cottage. Na de lunch zijn we van plan naar het Kenyatta International Convention Centre te gaan. Dit is een ronde toren met 28 verdiepingen en wordt onder andere gebruikt voor belangrijke evenementen, bijeenkomsten en conferenties in Afrika. Tot 2015 was dit het hoogste gebouw in Nairobi. Je hebt ook de mogelijkheid om naar boven te gaan en op die manier de stad en de omgeving van grote hoogte te bekijken. Wij gaan met de uber naar het Kenyatta International Convention Centre. Helaas blijkt het gebouw vandaag gesloten voor publiek.

Gelukkig is er veel meer in de omgeving te zien. We wandelen richting de City market. Nog niet eens aangekomen bij de markt komen verschillende Kenianen al naar ons toe om ons naar een bepaalde marktkraam te brengen. In eerste instantie raken we ze snel kwijt en lopen wij zelf over de markt. Op een gegeven moment weet een Keniaanse meneer ons toch mee te nemen naar een winkel bovenin een overdekt centrum. Het is inderdaad een mooie winkel waar veel spullen worden verkocht. Eén van de Kenianen vertelt dat hij tekeningen maakt met kinderen uit de sloppenwijken van Kibera. Hij verkoopt ook veel van zijn eigen kunstwerken waarvan (een deel van) de opbrengst ook naar Kibera gaat. Dus dat is wel speciaal. Veel van de jongens op de farm komen immers ook uit Kibera.

Wij zoeken een paar dingen uit in de winkel en als we daarmee klaar zijn worden vier krukjes voor ons neergezet en dan begint het onderhandelen. Per artikel moet er onderhandeld worden. De verkoper zet de vraagprijs op papier en wij kunnen onze prijs eronder zetten die een stuk lager is. Vervolgens komt de verkoper met een lagere prijs dan zijn vorige prijs en zo komen we na een aantal keer uiteindelijk tot de verkoopprijs. Dan komt het volgende attribuut aan bod en begint het spel weer opnieuw. Nadat we op deze manier uitonderhandeld zijn wordt er afgerekend en vertrekken wij met onze buit.

Na de onderhandeling en het betalen lopen we richting het Uhuru park. Onderweg bezoeken we nog een grote kerk met prachtig gekleurde ramen. Aangekomen bij het park blijkt deze te zijn afgezet en niet toegankelijk. Het is warm en we hebben genoeg gezien. Bovendien hebben we een leuke middag gehad en zijn weer een hele ervaring rijker. We gaan weer met de uber terug naar de compound, waar we nog lekker op onze veranda genieten van wat drinken en later ons avondeten.

11 augustus 2023

Vandaag begint de dag al vroeg. Om 5 uur gaat de wekker, omdat we om 6 uur met Boaz hebben afgesproken. Boaz brengt ons naar het vliegveld. Het kan vaak handiger zijn als een Keniaan een auto bestuurt dan een blanke. Corruptie is hier namelijk aan de orde van de dag. En zeker als ze denken dat er meer geld kan worden gevraagd, ben je de klos. Vlakbij het vliegveld aangekomen moeten wij even de auto uit en worden we in een gebouwtje gecontroleerd. Boaz kan blijven zitten, maar de auto wordt wel aan alle kanten gecheckt. Als wij het gebouwtje uitlopen zien wij een groot bord met de tekst ‘This is a corruption free zone’. Alleen het plaatsen van een dergelijk bord zegt al iets over een land....

Aangekomen bij het vliegveld is het wachten op Meike en Silke. Het vliegtuig is inmiddels geland, maar het schijnt druk te zijn bij de douane. We moeten dus nog een tijdje wachten. En ja hoor, daar komen ze. Wat is het fijn om twee van je kinderen na 4 weken weer te zien.

Na een autorit van ongeveer een half uur komen we aan bij onze cottage op de compound. Na wat bijpraten, een kop thee of koffie en een plak cake gaan we lopend naar het winkelcentrum. Voor ons was het vier weken geleden allemaal nieuw. Nu is dit het geval voor Meike en Silke. Na het doen van alle boodschappen lopen we weer bepakt en bezakt naar de cottage.

In de loop van de middag zijn we van plan een wandeling te maken in de buurt. Jolanda ziet ons lopen en nodigt ons uit om even bij hun boven te komen. Jolanda had Meike en Silke namelijk nog niet gesproken. Wij denken even op de uitnodiging in te gaan en gaan naar boven. Op het balkon zitten allemaal gasten. Het zijn een aanstaande bruid en bruidegom met verschillende familieleden. Morgen gaan zij trouwen. Voordat er kan worden getrouwd moet er altijd eerst worden onderhandeld. Aangezien de bruidegom de halfbroer is van Odiyo, de man van Jolanda, en hij wees is, is Odiyo betrokken bij de onderhandelingen. Vorige week is Odiyo naar de familie van de bruid geweest en zijn de onderhandelingen gestart. Vandaag komt de familie weer bij elkaar om verder te onderhandelen. Als wij komen horen we dat de families het met elkaar eens zijn en dat morgen de bruiloft kan plaatsvinden. De gasten krijgen wat te drinken en wij ook. Vervolgens worden vele schalen met eten op tafel gezet, zodat iedereen zich tegoed kan doen aan een warme maaltijd. Aangezien wij van plan zijn te gaan wandelen en wij ons toch wat ongemakkelijk voelen vanwege deze familieaangelegenheid maken wij aanstalten om weer weg te gaan. De gasten geven bij de gastvrouw aan, Jolanda dus, dat wij ook moeten mee-eten. Dat is iets dat typisch bij de Afrikaanse cultuur hoort. De mensen zijn zo gastvrij dat iedereen er bij hoort. Zowel vreemden als bekenden. Het is juist beleefd om te blijven eten. Nadat wij ons bord leeg hebben nemen we afscheid van de gasten en wensen de bruid en bruidegom morgen een hele mooie dag toe. Het aanstaande bruidspaar heeft het nog druk vandaag, want ze moeten nog naar de trouwlocatie om de ceremonie te oefenen. Daarna gaat de bruidegom weer terug naar Nairobi om bij Jolanda en Odiyo te blijven slapen.

Wij gaan nu met een volle buik alsnog onze wandeling maken.  

10 augustus 2023

Vandaag komen Robin en Jolanda naar de farm. Jolanda komt vaak één keer per week om wat zaken te bespreken. Aangezien wij weer met hun terug gaan naar Nairobi pakken wij vanochtend onze spullen weer in.

Yde maakt een paar voerschema’s voor de zeugen en de biggen. Deze print hij uit, doet ze in plastic hoesjes en hangt ze op in de stallen met de varkens. Op deze manier is goed te zien wat voor soort voer de dieren moeten krijgen en hoeveel. De boys zijn bezig met de voederbieten. Nadat ze zijn geoogst, worden ze schoongemaakt en vervolgens in stukken gesneden en met de chopper in kleine stukjes gehakt. Om ervoor te zorgen dat er voldoende eiwit in het rantsoen zit wordt er bloed, wat zeer eiwitrijk is, aan het rantsoen toegevoegd. Het bloed, dat afkomstig is van een slachterij, wordt eerst gekookt. Door het koken ontstaat een dikke geleiachtige substantie. Dit wordt vermengd met de voederbieten. Dit is het rantsoen voor de groep biggen die deel uitmaakt van het experiment. Tot nu toe lijkt het er op dat de biggen die deze voeding krijgen zwaarder zijn dan de biggen die alleen het gewone voer krijgen.

Om praktischer te werk te gaan in de varkensstallen krijgt elk hok zijn eigen nummer. Hiervoor heeft Yde plankjes gezaagd waarop Karina nummers maakt. Er zijn 23 hokken en dus ook 23 bordjes. Tot en met hokje 9 heeft Yde de bordjes opgehangen. Karina is gebleven bij het 13e bordje, maar deze werkzaamheden worden over anderhalve week voortgezet.

Na de lunch gaan we naar Nairobi. Zoals altijd een route waar veel te zien is. Als we aankomen op de compound is de situatie bijna onherkenbaar. Het is nu één grote bouwput geworden. Gelukkig is de cottage zo goed als klaar. Aan de voorkant is beton gestort en er is een overkapping gemaakt, waardoor er een mooi plekje is om buiten te zitten. Mariam en Boaz zijn nog wat aan het schoonmaken, opruimen en klussen in de cottage.

Wij ruimen al onze spullen op die we meegenomen hadden van de farm. Yde haalt de rest van onze spullen uit het huis van Robin en Margareth. Het is de bedoeling dat we hier 1,5 week verblijven. Samen met Meike en Silke. Zij zijn vanmiddag met de trein naar Schiphol gereisd en vliegen vannacht naar Nairobi. Morgenochtend hebben wij om 6 uur met Boaz afgesproken om hun van het vliegveld op te halen. We genieten nu nog even op de veranda bij onze cottage.

9 augustus 2023

Elke dag wordt er geoogst op de farm. Is het niet spinazie voor het avondeten, koriander voor door de lunch, of een ander Afrikaans gewas, dan is het wel het napiërgras dat wordt gevoerd aan de koeien. Tijdens de lunch eten wij meestal mee ‘met de pot’, maar ‘s avonds koken we zelf. Vaak maken we gebruik van het aanbod dat wordt verbouwd op de farm. Gisteren waren we van plan spinazie te gaan eten.

Soms gaan dingen wel eens anders dan je verwacht. Yde had gisteren de intentie om samen met Felix de overzichten voor het management van de farm, die hij had uitgewerkt, door te nemen. Felix had het weekend verlof gehad en zou dinsdagmiddag weer op de farm komen.

Aangezien we bijna door onze voorraad brood en water heen waren wilden wij wel even naar de supermarkt in Kiserian. Felix was ’s middags nog steeds niet gearriveerd, waarop wij besloten met de taxi naar de supermarkt te gaan.

Alex, één van de stafleden, zag ons naar de ingang van de farm lopen en stelde voor om ons op de motor naar Kiserian te brengen. Dan konden we daarna wel Felix bellen om ons weer op te halen. Wij stemden in met dit plan. Onze ervaringen achter op de motor waren heel verschillend. Yde genoot van de rit en Karina zag elke hobbel, elke steen, het losse zand en iedere medeweggebruiker als een gevaar. Bovendien had alleen Alex een helm op. Alex reed heel gecontroleerd en rustig, de kuilen ontwijkend, links en rechts op de weg, ons naar de supermarkt in Kiserian.

Nadat wij onze boodschappen hadden gedaan belden we Felix op. Hij zei dat hij onderweg was. Dus wij wachtten bij de uitgang van de supermarkt. Een kwartier ging voorbij, een half uur. We bedachten dat we geen eieren hadden gekocht en een ei is best lekker bij de spinazie. Dus Karina gaat de winkel weer in en haalt een doosje eieren. Ondertussen nog geen Felix. We besluiten om toch weer even te bellen. Felix zegt dat hij er aan komt. Wij speuren alle auto’s af die het parkeerterrein oprijden. Er gebeurt van alles. Parkeerwachters die de automobilisten helpen met inparkeren, een kleine aanrijding door verkeerd insturen, mensen die de winkel in gaan en de winkel weer uitgaan, verkopers met allerhande waar die langslopen en vooral heel veel verkeer over de doorgaande weg. We zien veel maar helaas nog geen Felix. De tijd tikt door. Kenianen nemen het wat minder nauw met de tijd, maar na een uur wachten besluiten we ons menu voor het avondeten aan te passen. Het wordt geen spinazie, maar spaghetti. We hebben nog wel heel veel cherrytomaten op de farm, maar geen komkommer. Dus Karina gaat nog een keer de winkel in voor een komkommer. Nog steeds geen Felix, dus staan we nog steeds te wachten. Felix stuurt ons een sms-bericht dat het verkeer heel druk is, maar dat hij onderweg is naar ons. Wij stellen voor om alsnog met de taxi naar de farm te gaan, maar daar wordt niet op gereageerd. De fles cola die we de eerste keer hadden gekocht maken we open en drinken daar een paar flinke slokken uit. We beginnen ook wat trek te krijgen. Inmiddels staan we er namelijk al bijna twee uur. Dit keer gaat Yde de supermarkt in en komt met lekkere cupcakes naar buiten. Na twee cakejes en nog een paar slokken cola bedenken we dat het handig is om nog een fles cola te halen. Dit betekent dat Karina voor de vierde keer de winkel in gaat om wat te halen. Om kwart voor 7 krijgen we een berichtje dat Felix verwacht er met een half uur te zijn. Nou, daar kunnen we ook nog wel op wachten. Ondertussen wordt het donker. We zitten vlak bij de evenaar, wat betekent dat vanaf het moment dat het schemerig wordt, het binnen een half uur helemaal donker is. Gelukkig blijft de supermarkt nog steeds open en is er nog veel levendigheid op straat. Het kan ’s avonds namelijk buiten op straat onveilig zijn. De bewaker van de supermarkt komt op een gegeven moment ook naar ons toe en biedt ons een stoel aan. We blijven toch liever staan, omdat we dan goed zicht hebben op het parkeerterrein. Eindelijk komen Felix en Helen er aan. Wij hebben bijna drie uur staan te wachten, maar zij hebben een groot deel van de dag vast gestaan in het verkeer. Het was de eerste dag dat veel kinderen vrij hebben gekregen van school, waardoor veel mensen er op uit trokken. Om kwart over 8 komen we gezond en wel thuis.

Vandaag verloopt de dag gelukkig wat anders. Yde stemt veel af met Felix en Linus over de varkens. Op dit moment wordt niets verdiend met de varkens. Om toch wat geld binnen te krijgen is al besloten om 6 van de 21 zeugen te verkopen. In het voorjaar zijn 4 nieuwe zeugen gekocht. De hoop op de farm is dat de resultaten van deze beter zijn dan de vorige zeugen. De eerste indruk is goed, want afgelopen weekend zijn van twee van deze zeugen in totaal 25 biggetjes geboren. Tot nu toe gaat het goed met zowel deze zeugen als de 25 biggetjes. Als deze trend zich voortzet kan het aantal zeugen begin volgend weer groeien naar het huidige niveau. Yde heeft een kosten-baten prognose van de varkens gemaakt voor het komende halfjaar.

Vandaag vraagt Karina op de farm om spinazie. De Kenianen zijn absoluut niet zuinig en voor ons wordt spinazie geoogst en naar ons toegebracht.

7 augustus 2023

Vannacht zijn eindelijk de biggetjes geboren. Twee zeugen waren om het zo maar te zeggen hoogzwanger en zijn nu de trotse moeders van 10 en 15 biggetjes. Later vandaag zijn 2 biggetjes overgezet van de ene naar de andere moeder, omdat 15 wel wat teveel van het goede is.

Op maandag worden de oudste biggen altijd gewogen. Dit zijn de biggen van de groep die voederbieten krijgt en van de controlegroep. De biggen waarbij 20% van het voer vervangen is door voerderbieten groeiden afgelopen week harder dan de controlegroep.

Yde gaat bezig om nog een voerbak voor de jongste biggen te maken. Een aantal jongens vindt dat wel interessant en kijkt Yde goed op de vingers. Eén van de jongens heeft nog gezaagd en geholpen de voerbak in elkaar te zetten. Inmiddels zijn er vier voerbakken klaar. Verder is in een emmer waarmee de zeugen en de biggen worden gevoerd een schaalverdeling in kg aangebracht zodat het voeren nauwkeuriger kan worden gedaan.

Vanmiddag is er weer een voetbalwedstrijd. Dit keer tegen leerlingen van een school uit de buurt. De school is een ‘Changing Life School’, een soort kostschool voor basisschoolkinderen en kinderen van de middelbare school tot 18 jaar. De 80 kinderen van deze school zijn ook opgegroeid in kansarme gezinnen en deze school biedt hun een goede basis voor de toekomst. Het is nu de derde keer dat een voetbalwedstrijd tussen de jongens van de farm en de leerlingen van de school wordt georganiseerd. De jongens van de farm vinden deze voetbalwedstrijden erg leuk. Ondanks dat er op de kostschool met name basketbal wordt gespeeld vinden ook die leerlingen het leuk om naar de farm te komen en daar te voetballen.  De jongens vertelden dat de wedstrijden op zondag vaak worden gespeeld tegen mensen die met de motor of met een tuktuk komen. De tegenpartij van vandaag staat hun meer aan. Het resulteerde met 2-2 in een gelijkspel.

De jongens vragen al of Karina weer foto’s gaat maken. Ze vinden het erg leuk om op de foto te komen. Voordat de wedstrijd begint wordt er al flink geposeerd.

6 augustus 2023

Vanochtend begint de dag rustig. Het is zondag en de jongens doen hun vaste taken, maar beginnen daar een uurtje later mee.

Om half 10 horen we al zingen en muziek uit de gezamenlijke ruimte komen. We gaan op het geluid af. De jongens genieten altijd enorm van zingen en dansen er vrolijk op los. Om een uur of 10 houdt Kaylo, een social worker, een preek. Hij geeft veel om de jongens en houdt een vurig verhaal. Speciaal voor ons is het een mix van Swahili en Engels. Ook al kunnen we meer dan de helft niet verstaan, het is een aardigheid om de reacties van iedereen te zien.

Een deel van de dag kunnen de jongens vrij invullen. ’s Middags gaat een flinke groep voetballen. Een aantal mensen uit de omgeving is hier ook op af gekomen en wordt een wedstrijd gespeeld.

Ook wij hebben een rustige dag. Nadat we wat hebben gelezen en een spelletje gedaan gaan we bij het voetbal kijken. Daarna maken wij een wandeling buiten de farm. Ondanks dat het de afgelopen week wat heeft geregend is de weg stoffig. Zeker door de auto’s en motors, die ook gebruik maken van de weg, waait regelmatig het stof op.

Teruggekomen op de farm is een aantal jongens aan het oogsten. Op zondagavond wordt de groente opgehaald, zodat de winkels op maandagochtend weer bevoorraad kunnen worden. Wij kunnen ook gebruik maken van het aanbod aan groentes op de farm. Wij vroegen om een sla, een paprika en een paar tomaten. Hollandse zuinigheid kennen ze niet!

5 augustus 2023

Dit weekend blijven wij op de farm. We zijn al een keer eerder op zaterdag hier geweest, maar dat was vanwege de familiedag. Vandaag is een ‘gewone’ zaterdag. Dit betekent dat iedereen ’s morgens zijn normale verplichtingen heeft en aan het werk gaat. Wel kunnen de jongens een half uur later opstaan dan op de doordeweekse dagen. Een aantal stafleden heeft weekendverlof en Felix en Helen zijn ook naar huis.

Vanochtend wordt op een shamba een aantal bedden klaargemaakt om paprikaplanten te planten. Na het klaarmaken van de bedden worden de driplines er op gelegd. De driplines zijn flexibele buizen, tyleenslangen, die worden aangesloten op de waterleiding. Dit water komt uit de opslagtanks die bovenop de heuvel staan. Hierin wordt het water vanuit de eigen bron gepompt. Door de zwaartekracht loopt het water vanzelf naar de lagergelegen shamba’s. Iedere dag wordt op elke shamba waar gewassen staan de kraan ongeveer een uur open gezet, zodat de planten water kunnen krijgen. In de driplines zitten kleine gaatjes, zodat tijdens de bewatering het water bij de planten druppelt. De paprikaplanten die vandaag worden geplant zijn gekweekt op de farm. Om te bepalen waar ze moeten worden geplant wordt de kraan opengezet. Op die manier is duidelijk te zien waar het water uit de driplines komt. Bovendien kunnen de nieuwe plantjes dan op een nat plekje starten op de shamba en weet je zeker dat er water bij de planten komt zodra de kraan wordt geopend.

De hele ochtend zijn verschillende jongens onder leiding van Jane, door iedereen mame genoemd, druk bezig om chapati te bakken, een soort pannenkoeken van deeg. Met de lunch krijgen we bruine bonensoep met chapati. Eén van de stafleden vertelt dat zij vroeger alleen maar chapati met kerst kregen.

Yde gaat vandaag voerbakken maken voor de jongste biggen. De jongste biggetjes krijgen eten uit een halve losse buis. Die rolt makkelijk weg, het eten valt er gemakkelijk uit en wordt snel vies. Yde zoekt wat geschikte balkjes uit en ontdoet ze van spijkers. Het is allemaal handwerk. Geen elektrische zaag of een flex. Geen torx-schroeven, maar enorme spijkers. Na een tijdje klussen is de eerste voerbak klaar. Linus is erg blij met het eindresultaat. Linus is verantwoordelijk voor de varkens en de koeien en geeft ook les aan de jongens. Dus gaat Yde bezig met de volgende. Ook is hij weer druk bezig geweest om in Excel een overzicht te creëren van welke gewassen op welke percelen en kassen worden verbouwd.

3 augustus 2023

Toen wij vanochtend de gordijnen open deden was het nevelig. Dit hadden we nog niet meegemaakt. Ook konden we zien dat het had geregend. Wat later op de ochtend kwam er nog een bui. Iedereen bleef wel gewoon doorgaan met de werkzaamheden waar hij mij bezig was. De rest van de dag bleef het wel droog. Toch konden we de hele dag wel merken dat het had geregend. De grond is, zeker op de shamba’s, namelijk nogal plakkerig. Het is een soort klei.

Vanmiddag zouden de jongens groepstherapie hebben. De meeste jongens hebben veel meegemaakt in hun jonge leven. Sommigen met traumatische ervaringen. De begeleiding van vandaag kwam echter niet. De jongens hadden hierdoor extra lang vrije tijd.

Felix is maandag met zijn vrouw Helen bij Jolanda en Robin in Nairobi geweest. Er is toen gesproken over de situatie op Osiligifarm. Op meerdere onderdelen, zoals de shamba’s, de social shamba’s, de koeien en de varkens draait het niet goed. Vanmiddag is er overleg met de staf. Felix deelt met de staf zijn ongerustheid over de situatie waarin de farm zich nu bevindt. Hij wijst een ieder op zijn verantwoordelijkheid om zijn taken goed uit te voeren. Ook zegt hij dat we met zijn allen de schouders er onder moeten zetten en elkaar moeten steunen. Het is de bedoeling de farm winstgevender te maken en dat de farm een plek is om de boys een goede toekomst te bieden. Felix sluit af met gebed en bid voor elk van de aanwezigen, maar ook voor de anderen die werkzaam zijn op de farm, voor de boys en voor de toekomst van de farm.

Karina maakt een wandeling over de shamba’s. Aangezien er op dat moment niet op de shamba’s wordt gewerkt, is er uitgebreid gelegenheid om rond te kijken en te genieten van de natuur. Weer teruggekomen bij het centrale deel van de farm vraagt één van de jongens die geen therapie had wat Karina heeft gedaan. Karina vertelt dat ze wat had rondgekeken. Niet alleen naar de omgeving, maar ook naar planten en vogels. Daar houdt hij ook van zei hij. Hij stelt voor om nog een wandeling te maken. Dat is natuurlijk erg leuk. Al wandelend hebben ze het over de zwaluwen. Karina vertelt dat zwaluwen van Afrika naar Europa vliegen en dat de zwaluwen overwinteren in Afrika. Hij vertelt dat er hier ook zwaluwen zijn en laat vervolgens in een hokje een nestje zien van een zwaluw. Ook zien we nog zwaluwen vliegen. Een ander soort dan de zwaluw die wij in Nederland zien.

De jongen vindt het leuk om vogels te bekijken en vertelt dat de jongens van level 3 in september een paar dagen naar het Nationaal Park Nakuru gaan. Dat is een prachtig natuurgebied met onder andere zeer veel flamingo’s. Hij zit ook in dit level en ziet er erg naar uit. Wij gaan over 2 weken ook naar dat natuurgebied toe en zijn erg benieuwd.

De jongen vertelt dat hij vaak een rondje over de shamba’s loopt om zijn gedachten te ordenen. Hij noemt dat therapie. Op de rustige momenten van de dag gaat hij naar de shamba’s zodat hij dan even alleen kan zijn. Ook heeft hij toekomstdromen. Hij gaat na het afronden van de opleiding aan het werk. Waarschijnlijk bij een boer en zal daar beginnen aan een nieuwe toekomst. Hij wil graag een motor kopen. Hij verwacht dat hij 3 jaar aan het werk moet en dat hij dan een motor kan kopen om de vrijheid tegemoet te gaan. Hier verlangt hij echt naar.

Vanmiddag zijn we met Felix even naar de supermarkt in Kiserian geweest. De weg zag er echt anders uit. Dat kwam natuurlijk doordat het had geregend. Het was veel minder stoffig.

2 augustus 2023

Vandaag geeft Karina wiskundeles over tijd aan een aantal jongens. Zo moest bijvoorbeeld worden berekend hoe lang je er over doet om in Nairobi te komen als je 70 kilometer bij uur rijdt. Over 3 maanden moeten de jongens nationaal examen doen, dus een goede voorbereiding is belangrijk.

Yde heeft vanochtend overleg met Felix. Felix is sinds februari hier werkzaam. Samen met Kaylo is hij verantwoordelijk voor het management op de farm. Kaylo met name op het sociale gedeelte en Felix op het boerderij gedeelte. Het is een hele klus om de productie af te stemmen op de vraag van de consument waarbij je ook nog rekening moet houden met het verschil in vraag van producten in zomer- en wintertijd én met de regenperiode en de droge perioden. Zo moet er nu meer sla worden geplant, omdat het in oktober warmer wordt en daarmee de vraag naar sla toeneemt. Veel informatie staat wel in de computer, maar ze willen graag meer inzicht in het rendement per gewas. Daarnaast willen ze ook meer inzicht in de planning om te weten wanneer en hoeveel van de verschillende gewassen moet worden gezaaid. Yde zal proberen het Excel-bestand dat ze gebruiken aan te passen om hierin meer duidelijkheid te krijgen.

Met de lunch eten wij meestal mee met de jongens en de stafleden. De lunch is altijd een warme maaltijd die bestaat uit bruine bonen met rijst of githeri, een mix van bruine bonen en maïs. De jongens krijgen altijd een enorm bord vol met eten. Wij krijgen daar misschien een derde van en dat is al meer dan genoeg. De jongens eten altijd in de eetzaal met de televisie aan op stand ‘heel hard’. Daarom eten wij graag buiten. Vandaag eten we met een aantal stafleden. De gesprekken gaan vaak over verschillen in Nederland en Kenia. Vandaag ging het er bijvoorbeeld over dat je in Nederland met één vrouw mag trouwen. In Kenia is het bij wet geregeld dat een man meerdere vrouwen mag trouwen. Bovendien trouw je in Nederland voor de wet en in Kenia niet. Wat ook altijd een leuk gespreksonderwerp is is de politiek in Kenia. Nou, dan ontstaan er verhitte discussies, omdat niet iedereen het met elkaar eens is. Er zijn 42 stammen, elk met hun eigen taal. Elk lid van een stam is trots op zijn achtergrond. Er zijn twee stammen die afwisselend de president leveren, namelijk de Kikuyu en de Kalenjin. Van oorsprong is de stam van de Kikuyu een krachtige stam. Deze stam drijft veel handel en is de rijkste stam. De leden van de stam van de Kalenjin zijn stug en introvert, maar ook strijdlustig. Op dit moment is Willem Ruto president en behoort tot de Kalenjin. Zowel uit de stam van de Kikuyu als van de Kalenjin zijn stafleden afkomstig. Over de uitslag van de verkiezingen waren de meningen verdeeld. Volgens sommigen was corruptie in het spel en volgens anderen absoluut niet.

In de middag heeft Yde geassisteerd met het afdekken van de bedden met plantgoed met gaas. Op 15 juli was hier prei, ui en rode ui gezaaid. Het is goed opgekomen en het hooi is er afgehaald. Er zijn nu oude tyleenbuizen overheen geplaatst met daarover een net om het jonge plantgoed tegen de zon te beschermen. Tevens zijn er bordjes bij gezet met de naam van het gewas en de zaaidatum.

1 augustus 2023

Vandaag begon als een speciale dag voor de jongens. Elke twee maanden krijgen de jongens een andere taak op de farm, maar ook een andere ‘huishoudelijke’ taak. Hierbij valt te denken aan het schoonmaken van de keuken, de eetruimte, de wasruimtes voor de jongens, de slaapzalen, het kantoor en de klaslokalen. Het verzorgen van de koeien de varkens valt daar ook onder. Naast deze taken werken de meeste jongens op de shamba’s (akkers) of in de greenhouses (kassen). Gistermiddag had de staf de verdeling gemaakt en toen het rooster gisteravond voor het kantoor werd opgehangen stormden de jongens er op af. Ze waren natuurlijk heel nieuwsgierig welke taak zij de komende twee maanden zullen hebben. De meeste taken worden ’s morgens om 6.30 uur al uitgevoerd.

Vanochtend stond voor de meeste jongens dus in het teken van de nieuwe werkzaamheden. Ook de staf en het management gingen vandaag bezig met nieuwe werkzaamheden. Er kwamen namelijk twee mensen een cursus geven over BSF, de Black Soldier Fly. Yde werd er ook bij uitgenodigd. Gelukkig had hij zich gisteren al aardig verdiept in deze materie, zodat het verhaal redelijk goed te volgen was. Behalve als er werd overgegaan op het Swahili.

Het houden van Black soldier fly is als volgt. Als de eitjes van de BSF uitkomen kunnen ze zich de eerste dagen voeden met een krachtvoerachtige brij, waarna de larven worden verdeeld over verschillende bakken met een voedingsbodem. Hier op de Osiligfarm wordt dat een mengsel van groenteafval en mest. Op een leeftijd van 18 tot 25 dagen (dit is het moment dat ze pop beginnen te worden zijn ze oogstrijp. Met 42% eiwit zijn de larven zeer eiwitrijk kunnen dan dienst doen als veevoer. Op de farm dus als varkensvoer. Een kleine gedeelte van de larven oogst je niet en laat je ontpoppen tot de volgende generatie BSF die dan weer eitjes kan gaan leggen. Van 10 gram eitjes kunt je onder gunstige omstandigheden na bijna 3 weken 60 kilo larven oogsten. De ruimte waar de black soldier fly wordt gehouden is zo goed als klaar. Er moet alleen nog wat materiaal voor worden aangeschaft.

Niet alles is elke dag nieuw. Bijna dagelijks doet Karina een wasje met de hand en hangt het buiten op. De koeien worden over de hele farm geweid, dus ze lopen ook gewoon tussen de was door.

Eén van de andere dagelijks terugkerende activiteiten is het schoonmaken van de vloer van onze kamer. Vanaf ons terrasje van ongeveer 1 m2 loop je makkelijk wat stof en dergelijke naar binnen. Gelukkig hebben we een echt Afrikaans takkenbosje om ons kamertje schoon te vegen. Met het stof worden gelijk de mieren naar buiten gewerkt. Toen we hier een paar weken geleden kwamen zag je regelmatig hele colonnes mieren naar binnen wandelen. Een wat kleiner soort dan we in Nederland zijn gewend. Bovendien blijven ze vooral op de vloer. Alhoewel we ze ook al in de kastjes zijn tegengekomen…. Vorige week dachten we dat de strijd gewonnen was, want de mieren lieten zich vrijwel niet zien. Helaas te vroeg gejuicht…. Naar verwachting zal het een strijd blijven zolang wij hier zijn.

Karina maakte ook weer een rondje over de shamba’s. Eén van de jongens vertelde dat hij houdt van zingen en om dj te zijn. Nadat Karina vertelde dat zij ook van zingen houdt, ging hij een liedje zingen. Eerst één in het Swahili en toen een welkomstliedje in het Engels. Hij houdt erg van het boerenleven hier, maar zijn droom is om beroemd te worden en op tv te komen.

31 juli 2023

Vandaag begint de dag al zonnig, in tegenstelling tot de meeste andere ochtenden. Regen hebben we hier, op een spatje na, niet gehad. In tegenstelling tot andere delen van de wereld. Wybren zit op dit moment in Zuid-Korea voor de World Scout Jamboree. Een paar weken geleden heeft het in Zuid-Korea enorm geregend. Dat zal de meesten niet ontgaan zijn. Dat was een paar dagen voordat Wybren naar Zuid-Korea zou vliegen. Gelukkig kon zijn vlucht wel doorgaan. Wybren heeft de afgelopen 2 weken met twee andere scouts een rondreis gemaakt en gisteren zijn de vrijwilligers, waaronder Wybren, aangekomen op het scoutingterrein. De tenten moesten worden opgezet op pallets, omdat de grond niet goed was gedraineerd en de grond al helemaal verzadigd was met water. Gisteren heeft het weer ontzettend hard geregend. Het is daar nu het regenseizoen, maar dit jaar is het wel heel extreem. De jeugdleden zouden vandaag komen, maar de Nederlandse organisatie had besloten dat de jeugddeelnemers vandaag het terrein nog niet op konden. De Koreaanse organisatie had naast de problemen met het water heel veel nog niet goed op orde. Een aantal andere landen had ook besloten nog even te wachten met de komst van de jeugdleden. Op die manier is het wat minder druk op het terrein en kan met man en macht worden gewerkt om het terrein klaar te maken.

Wij ontvingen vanochtend een appje van Wybren waarin hij in het kort vertelde over de problemen op het kampterrein. Als we meer wilden weten moesten we maar even bellen. Ik (Karina) heb Wybren gelijk even gebeld. Het was fijn om elkaar weer even te spreken na 2,5 week. Kon hij even zijn verhaal kwijt. Hij vertelde dat hij net het avondeten op had. Bij hem ging de zon al bijna onder en hier was het lunchtijd.

Het is fijn om regelmatig contact te hebben met de kinderen. We bellen af en toe en we appen regelmatig. Gisteren kregen we nog appjes uit Duitsland waar Hidde en Meike een aantal concerten hebben gegeven met het Jeugd Orkest Nederland. Vandaag zijn ze weer aangekomen in Nederland, waar het orkest nog op vier locaties concerten geeft. Donderdag sluiten ze de tournee af met een concert in het concertgebouw in Amsterdam.

Nog anderhalve week en dan komen Meike en Silke hier ook. Wij kijken daar erg naar uit. Vandaag hebben we een safari voor een aantal dagen geboekt voor ons vieren. Als je dan toch in Kenia bent hoort een safari daar wel bij. Jolanda had ons in contact gebracht met een reisbureau en na heel wat Engelse appjes is het dus gelukt.

Yde heeft vandaag met Felix en een agrarische student Samuël koriander gezaaid. Bij het zaad is meteen kunstmest in de geultjes gebracht (1e foto). De geultjes zijn afgedekt met een soort scherpzand om een goede opkomst te bevorderen (2e foto). Vervolgens worden rode bieten gezaaid op bedden met driplines. Bij elk gaatje in de driplines wordt een kuiltje in de grond gemaakt. Ook hierbij komt wat kunstmest en wordt het afgedekt met wat zand. Ten slotte wordt een aantal bedden klaargemaakt voor plantgoed van kool, uien en spinazie. Op deze bedden wordt wat goed verteerde vaste mest gebracht. In geultjes komt het zaad dat ook met zand wordt afgedekt. Hierboven komt een laagje hooi (3e foto) om de jonge kiemen tegen de felle zon en uitdroging te beschermen. Na een aantal weken kunnen de jonge plantjes op de shamba’s worden uitgeplant. Hierna wordt alles nog water gegeven (4e foto).

Op de farm groeit veel groente. Jaarrond kan er wel geoogst worden. Als we om groente vragen wordt er altijd goed voor ons gezorgd. Vandaag kregen we een krat vol met spinazie, tientallen tomaten en 4 paprika’s. Vanavond was het eten dus supervers.

30 juli 2023

Voor half 8 vanochtend waren de bouwvakkers al aan de slag. Letterlijk aan de slag. Na ons ontbijt gingen we even een kijkje nemen op de compound. Het is werkelijk onherkenbaar. Het hele huis en twee bijgebouwen zijn gesloopt. Veel puin ligt nog op de grond. De bruikbare delen liggen gesorteerd aan de kant. Terwijl twee vrouwen weer eten aan het bereiden zijn, zijn er weer veel mensen aan het werk en is de Chinese projectontwikkelaar de grenzen aan het uitzetten. Eerst met touw en later met krijt. Gewoon over een bult met losse stenen heen.

Wij nemen een kijkje bij de cottage waar wij als het goed is binnenkort gebruik van kunnen maken. Het staat best op een mooi plekje. Voor de cottage is al gedeeltelijk beton gestort. Er moet nog wel wat gebeuren. We hopen dat als Meike en Silke komen we er met z’n vieren kunnen verblijven. Nog ruim anderhalve week…

We wandelen ook nog even naar de doorgaande weg. Dit betekent dat we aan het einde van weg door een toegangspoort moeten. Overdag zit hier altijd dezelfde bewaker. Hij opent dan handmatig het hek voor de voetgangers of de auto’s als ze weg willen gaan of als ze op een adres aan deze weg moeten zijn. Veel wegen naar dergelijke buurten hebben een bewaakte toegang.

Nadat we naar de kerk zijn geweest en hebben geluncht pakken wij onze spullen weer in om naar de farm te gaan. Jolanda en Robin willen graag een rondje doen over de farm. Bovendien heeft de hond van Jolanda die op dit moment op de farm verblijft dit weekend 6 puppy’s gekregen. De oudste zoon van Jolanda vindt dat erg leuk en gaat ook mee.

Aangekomen bij de farm zijn veel jongens aan het voetballen. De tegenpartij is een groep jongens uit de buurt. Publiek is ook meegekomen.

Het valt ons op dat de jongens er vandaag netter bij lopen dan we van hun gewend zijn. Eén keer per maand gaan ze naar de kerk. Dat is waarschijnlijk de reden van hun kledingkeuze van vandaag.

Wij maken met Jolanda, Robin en Felix een rondje over de farm. De aandacht gaat vanmiddag met name uit naar de broccoli welke deels op het open veld wordt geteeld. Het hart komt er bijna in en dus moet het binnenkort met de bladeren worden toegedekt. Een ander deel van de broccoli wordt onder een doek geteeld en hoeft niet te worden toegedekt. Ook wordt er gesproken over de teelt van sla. Het is nu winter in Kenia en dan is de vraag naar sla minder, zo’n 1000 kroppen sla per maand. In oktober begint de zomer weer in Kenia en neemt de vraag toe naar zo’n 1600 per maand. De komende tijd moet er dus extra worden geplant om aan de toenemende vraag te voldoen. Er moet dus ook voor worden gezorgd dat het plantgoed er op tijd is. Dit is ook weer een uitdaging.

29 juli 2023

Vanochtend dachten wij een warme douche te gaan nemen, omdat we op de farm alleen koud water hebben. Helaas kwam er geen water uit de kraan, wat waarschijnlijk was veroorzaakt door de sloopwerkzaamheden op de compound. Gelukkig was er aan het eind van de ochtend weer stromend water. Wel zo gemakkelijk.

Na ons ontbijt hebben we met Jolanda en Robin gesproken over de varkens. Onder het genot van een kop thee en een plak bananenbrood hebben we onze bevindingen gedeeld.

Verder staat onze dag in het teken van een ‘vrije dag’. Aangezien wij van plan zijn om morgenmiddag weer terug te gaan naar de farm gaan we eerst even boodschappen doen. Wij wandelen naar het winkelcentrum en gaan eerst pinnen. Dit hadden we al een paar keer eerder geprobeerd bij andere pinautomaten, maar dat was nog steeds niet gelukt. Dit keer gelukkig wel.

Vervolgens gingen we naar een winkel waar je onder andere data voor je telefoon kunt kopen en geld kunt uploaden. In Kenia heb je een betalingssysteem M-PESA dat werkt via je telefoon. Na het aanmaken van een account kun je vervolgens bij een dergelijke winkel contant geld op je account laten zetten. Betalingen kun je dan doen via een code op de telefoon. Om dit te regelen hadden we een paspoort nodig en namen ze geen genoegen met een kopie van ons paspoort. Dus eerst maar wat boodschappen halen bij de supermarkt.

Na het thuisbrengen van de boodschappen en het ophalen van een paspoort zijn we weer naar het winkelcentrum gewandeld. Het account hebben we kunnen aanmaken en het geld staat er op. Het was zo klaar.

Vanmiddag hebben we gelijk van M-PESA gebruik gemaakt toen we met een Uber-taxi naar het Nairobi National Museum gingen. Het was een museum waar allerlei aspecten van Kenia werden belicht. Opgezette wilde dieren, allerlei informatie over de vele stammen in Kenia, opgezette vogels, kolonisatie, regering, moderne kunst. Kortom, een enorme variatie over Kenia. We zijn ook naar het gedeelte met de slangen en de botanische tuin geweest dat grenst aan het museum.

Na wat te hebben gedronken gaan we weer naar huis. Dit keer geen taxi, maar de benenwagen. Aangezien hier om 7 uur ’s avonds de zon onder gaat en het al half 6 was, moesten we stevig doorlopen. We beginnen ons al aan te passen aan het gedrag van de Kenianen door autowegen lopend (of rennend) over te steken. Om kwart voor 7 zijn we weer terug. Voor het donker, omdat je dan niet op straat moet zijn. Het is dan niet veilig.

We waren blij dat we een groot deel van de dag weg zijn geweest, omdat de sloopwerkzaamheden hier onverminderd doorgingen. 30 werklui waren bezig te hakken, te breken en te slepen met materialen. Het was hard werken, dus die mannen hebben ook wel trek. Voor de lunch hadden 2 vrouwen een warme maaltijd bereid op een vuurtje op de compound. In Kenia krijgen ze zowel met de lunch als het avondeten warm eten. Dat is op de farm niet anders.

Vanavond hebben we heerlijk gegeten bij Jolanda en haar gezin en met Robin en Margareth.

28 juli 2023

Dit weekend willen we weer naar Nairobi. Daar hebben we goed internet, wat meer ruimte in huis en een lekkere warme douche. Bovendien kunnen we dan wat makkelijker met Jolanda wat dingen bespreken over de farm en is het gewoon gezellig. De cottage waar wij in Nairobi gebruik van kunnen maken is nog niet klaar, zodat wij weer bij Robin en Margareth overnachten. Aan het begin van de middag zullen we worden opgehaald. Wij weten niet door wie, dus dat is afwachten.

Vanochtend tijdens ons ontbijt komt Kaylo ons vertellen dat de vorige werknemer die voor de varkens had gezorgd aan het begin van de middag langs komt om het één en ander door te nemen. Jolanda weet er van, dus we worden vanmiddag wat later opgehaald.

Vanochtend wordt een stukje land op de farm gefreesd. Het is de bedoeling dat hier volgende week verschillende gewassen worden gezaaid.

Gisteren heeft Yde via de app contact gehad met een oud-veearts uit Nederland die 4 jaar geleden 10 dagen op de farm heeft doorgebracht. Hij heeft destijds meerdere adviezen uitgebracht voor de varkens. Deze informatie heeft hij ons inmiddels gemaild en gaat onder andere over de huisvesting, voeding, registratie en de behandeling van verschillende aandoeningen met de juiste medicijnen. Yde is ook bezig geweest om het rantsoen voor de vleesvarkens nog beter te berekenen. De leverancier van het varkensvoer verstrekt echter geen gegevens over hun product, waardoor dit wel lastig is.

De oud medewerker die verantwoordelijk was voor de varkens is vanmiddag langs geweest, maar aangezien er voornamelijk in het Swahili werd gesproken is Yde er niet veel wijzer van geworden. Hopelijk weten we maandag meer.

Om half 3 komt een medewerker van Afrilift op de farm om ons naar Nairobi te brengen. Dit betekent weer een autorit van ruim een uur. Zoals al vaker gezegd zijn de ritten nooit saai, omdat er zo veel te zien is onderweg. Langzamerhand wennen we er aan dat het verkeer links rijdt. Toch zal de Keniaanse rijstijl waarschijnlijk nooit wennen. De inhaalmanoeuvres blijven spannend en de voorrangsregels lijken bij elk kruispunt anders. Kenianen kunnen over het algemeen stevig rijden, maar ze blijven vriendelijk in het verkeer. Je hoort bijna geen getoeter, ze blijven geduldig en boze gebaren kennen ze niet.

Tegen vieren komen we aan op ons adres in Nairobi. Wat is het hier veranderd! Een grote groep werklui is bezig om het huis, waarin Jolanda met haar gezin tot voor kort woonde, af te breken. Er staat een goede voorman op, want ze zijn vandaag begonnen en er wordt hard gewerkt. Als ze nog een dag doorwerken is alles afgebroken. En dat zonder machines!

27 juli 2023

Het is donderdagochtend. Alle jongens zijn óf naar school óf aan het werk. Dit is in ieder geval het ritme op de doordeweekse dagen. Alle jongens werken 2 maanden op een bepaalde plek op de farm. Op die manier hebben ze na 2 jaar alle onderdelen op de farm gezien en hebben ze een brede ervaring. Er zijn 4 levels die de jongens doorlopen. Op het moment dat ze aan het werk gaan op de farm, werken ze op de ‘social farm’. Dit is het gedeelte waar de gewassen worden verbouwd voor het eigen gebruik. In principe is het hier iets minder ernstig als er fouten worden gemaakt. Op de farm zijn stafleden werkzaam die verantwoordelijk zijn voor de werkzaamheden die door de jongens moeten worden uitgevoerd. Deze stafleden hebben ook allemaal een agrarische opleiding gevolgd. Je kunt aan de kleur van de overalls van de jongens zien of ze korter of langer op de farm zijn.

De jongens die de opleiding volgen hebben zich wel te houden aan de regels die gelden. Alle medewerkers begeleiden de jongens naar hun nieuwe toekomst. Voor sommige jongens blijkt het heel moeilijk te zijn. In de tijd dat de farm draait is het bij 11 jongens niet gelukt om zich te conformeren aan de afspraken op de farm. Deze jongens hebben hun opleiding niet kunnen afmaken en zijn weer op straat terechtgekomen. Dit hebben ze allemaal niet overleefd. Eén van de jongens is doodgeschoten door de politie na het stelen van een kip en een andere jongen door het stelen van een telefoon. Ook zijn er jongens in autobanden in brand gestoken of gestenigd. Het recht wordt hier nog wel eens in eigen hand genomen, waardoor zulke gruwelijkheden plaatsvinden. De medewerkers op de farm en bij Afrilift willen voorkomen dat dit gebeurt en proberen de jongens zo goed mogelijk te begeleiden. Zo zou eigenlijk ook al één van de jongens moeten worden weggestuurd, omdat hij te vaak over de grenzen heen gaat. Toch krijgt hij tot nu toe elke keer weer een nieuwe kans op de farm, omdat alle medewerkers weten wat er gebeurt als hij weer op straat komt. Het is natuurlijk wel heel lastig, omdat alle jongens zich aan de regels moeten houden. Andere jongens zien natuurlijk ook hoe er met de betreffende jongen wordt omgegaan.

Gisteravond was er weer devotion. Bij de overdenking heeft Sim zijn levensverhaal verteld. Sim is opgegroeid in een achterstandswijk in Eindhoven en in Amsterdam. Het straatleven met alles wat daar bij komt is hem niet onbekend. Geweld, drugsgebruik in zijn omgeving en zelfs thuis maakten onderdeel uit van zijn leven. Doordat hij goed was in boksen kreeg hij discipline en doorzettingsvermogen om verder te komen. Zelf bleef hij wel bij de drugs vandaan. Op 19-jarige leeftijd ging hij als begeleider mee voor trainingen in Kenia. Door een vriend die hij in Kenia leerde kennen werd hij uitgenodigd om mee te gaan naar de lokale kerk. Sim had helemaal niets met de kerk en had er ook geen ervaring mee. Hij besloot mee te gaan en werd tijdens die dienst gegrepen door God. Deze ervaring was voor hem levensveranderend. Hij heeft vervolgens theologie gestudeerd en als gevangenispredikant gewerkt. Hij heeft een eigen gemeente en geeft veel trainingen, onder andere voor justitie. Hij houdt van de zwaarste criminelen, omdat hij ze wil helpen om gered te worden. De jongens luisterden geboeid naar het verhaal van Sim. Hij zei tegen de jongens dat ze geluk hadden dat ze hier zijn en dat er voor hun toekomst is, dat ze ‘saved’ zijn door goede dingen te doen en te leven voor God.

Het was indrukwekkend om te zien wat het deed met de jongens. Sim vroeg de jongens om naar voren te komen als ze wilden, zodat er persoonlijk voor hun kon worden gebeden. De meeste jongens aarzelden niet en gingen direct naar voren. Er werd bij gezongen en gemusiceerd. Wat was het bijzonder om deze avond mee te beleven met de jongens.

Nu dus weer naar de orde van de dag. De koeien hebben de kool opgegeten die al mooi begon te groeien. Dat was natuurlijk niet de bedoeling. Yde en Felix maken een hek, zodat het vee er niet meer bij kan komen.

De voerkosten voor de varkens zijn erg hoog. Daarom heeft men het idee opgepakt om 20% van het voer te vervangen door voederbieten om zo op de voerkosten te besparen. De voederbieten zijn zo’n halfjaar geleden gezaaid en nu klaar om geoogst te worden. Vandaag is een kleine hoeveelheid voederbieten geoogst. Deze zijn in stukken gesneden, in grote bakken gedaan en aan één groep vleesvarkens gevoerd.  De varkens lieten het zich goed smaken. Een andere groep vleesvarkens houdt het bestaande rantsoen. Beide groepen zullen elke maandag gewogen worden om zo te zien of er ook verschil in groei is.

Vanmiddag zijn we met Felix en Helen naar de supermarkt in Rongai geweest, een stadje tussen Kiserian en Nairobi. Zoals elke rit met de auto was ook deze rit weer boeiend. Er valt altijd veel te zien en te beleven onderweg. Bijna drie uur later waren we weer terug.

26 juli 2023

Vanochtend zijn de meeste boys weg voor een medische controle. Hierdoor was de docent, Daniël, de planten die dit jaar zijn aangeplant op het erf aan het water geven. Er waren immers geen leerlingen. Er is de afgelopen tijd weinig regen gevallen, terwijl het in deze periode van het jaar vaak wel regent. De natste maanden in het jaar in Kenia zijn april, mei, oktober en november. De gemiddelde neerslag in Kenia is 1.000 tot 1.250 mm per jaar. De afgelopen weken is het vaak ’s morgens bewolkt en komt ’s middags de zon er bij. We zitten relatief dicht bij de evenaar, maar door de ligging op meer dan 2000 meter is het met een temperatuur tussen de 20 en 25 graden vaak aangenaam. De lucht is hier door de hoge ligging ijl. De eerste dagen moest je lichaam daar wel aan wennen. Zeker met snel opstaan of iets van de grond pakken moest je oppassen.

Daniël vertelt Karina dat hij graag wat wil doen. Stilzitten als anderen werken kan hij niet. Dit keer dus met de tuinslang langs de planten. Een werkdag van 9 tot 17 uur is hier niet aan de orde. Het werktempo ligt niet heel hoog en bovendien werken ze vaak niet heel efficiënt. Als er een paal in de grond moet, graven twee personen met de hand de grond uit en is er één persoon die de paal er in zet. Vervolgens vullen de gravers het gat op met stenen voor stevigheid. Bovendien staan er steevast twee mensen bij om wat te kletsen. De werkdagen zijn overwegend wat langer. Zeker hier op de farm. De jongens starten al om 6.30 uur met het ontbijt. Ze ontbijten stevig, zodat ze er lang plezier van hebben tot de lunch die om 13.00 uur begint. Na de lunch gaan de jongens ook weer aan het werk. Aan het eind van de middag hebben ze vaak wel wat vrije tijd die ze doorbrengen met voetballen, basketballen, muziek maken of gewoon lekker rondhangen. Ze eten ’s avonds meestal om 19.30 uur. Om een uur of 10 wordt het vaak stil op de farm. Althans, dan hoor je de jongens niet meer. Het blaffen van honden is een ander verhaal.

Daniël vertelt dat hij de jongens heel goed begrijpt. Hij is ook een straatjongen geweest. Zijn moeder is overleden en zijn vader is vermoord. De politieke situatie is hier niet stabiel en zijn vader is niet de enige die de dood vindt tijdens of door een politieke strijd. Daniël vertelt dat hij als jochie op straat moest overleven. Hij raakte aan de drugs en had geen uitzicht. Een vrouw zag hem en heeft als het ware zijn leven gered door hem naar school te laten gaan en te laten studeren. Nu is Daniël een levend getuigenis voor de jongens dat er toekomst is voor hen. Hierdoor heeft hij zo’n passie voor de jongens op de farm. Dit zijn echt de juiste mensen op de juiste plaats.

Gisteren zijn 21 varkens voor de slacht afgeleverd. Dit gebeurt één keer per maand. Ze moeten dan tussen de 80 en 96 kg zijn om de beste prijs ervoor te krijgen. Hierdoor is weer ruimte ontstaan om varkens door te schuiven. De oudste groep biggen is gewogen en in 2 groepen van 12 verdeeld om een proef met voederbieten te doen. De jongste biggen waren oud genoeg om te spenen. Ze zijn bij elkaar in een hok gezet en wisten de voerbak al goed te vinden. In de vrijgekomen kraamhokken zijn zeugen geplaatst die mogelijk deze week al moeten werpen.

Vanmiddag maakt Karina met Helen, de vrouw van Felix, een rondje over de shamba’s en neemt een kijkje in de kassen. Het is de bedoeling dat er vanaf september rondleidingen op de farm worden gegeven om meer inkomsten te genereren. Bezoekers hebben daarbij ook de mogelijkheid een mand met producten te kopen. Het is de bedoeling dat in een mand vijf producten komen. Het is natuurlijk belangrijk dat de producten op het juiste moment klaar zijn. Van Jolanda hadden we gehoord dat de vraag van de afnemers niet altijd overeenkomt met het aanbod van de farm. We hopen dat dat beter op elkaar kan worden afgestemd.

25 juli 2023

Vanochtend heeft Yde met Felix bekeken hoe het bedrijf wordt gerund. Naar aanleiding van het overleg van gistermiddag hebben ze verschillende overzichten met resultaten doorgenomen van de varkens. Om de verliezen op korte termijn te beperken worden er zeugen verkocht. Ook zal deze week gestart worden met het voeren van voederbieten aan de vleesvarkens om zo de voerkosten te beperken. Verder wordt ook de planning voor het tuinbouwgedeelte doorgenomen, zoals het op tijd hebben van plantgoed en het zorgen voor een goede afzet. Het is voor ons een hele uitdaging om de komende 6 weken het management te helpen verbeteren en ook te zorgen dat de afspraken die worden gemaakt zullen worden nageleefd.

Het concept om de straatjongens op te leiden op de farm is echt geweldig. De farm is het middel en niet het doel op zich. Toch is het van levensbelang voor de straatjongens. Bovendien is de farm een bron van werkgelegenheid voor meer dan 12 mensen. Het is dus belangrijk dat de farm wel goed draait.

Vanmiddag heeft Yde Felix geassisteerd met het bemesten van de cherrytomaten geteeld in pumice onder een schaduwdoek. Pumice is een gesteente waarop de plant wordt geteeld. Via water uit de driplines krijgt het voeding. De cherry tomaten hebben wat meer nodig en moeten handmatig worden bijbemest. Verder heeft Yde met Boni een rondje gemaakt over de social shamba (akker), waarvoor Boni verantwoordelijk is. Als de jongens op de farm komen, beginnen ze met het leren werken op de social shamba.  De opbrengst van deze shamba is voor intern gebruik, wat over is wordt verkocht. Ook kwamen ze één van de boys, Brian tegen. Hij was met de hand aan het grasmaaien voor de melkkoeien.

Verder zijn we aan het vogels spotten geweest. Er vliegen hier hele mooie kleurrijke vogels. Het is alleen heel lastig om ze vast te leggen op een foto, omdat ze zo beweeglijk zijn of op een te grote afstand zitten. Gelukkig is het toch gelukt.

Vanmiddag kwam Sim ook weer naar de farm. Vanochtend heeft hij een boksworkshop gegeven aan de straatjongens in Kibera en vanmiddag aan een aantal jongens op de farm. Sim kan de jongens goed bereiken. Ook vergelijkt hij veel bewegingen in de sport en bij het boksen met het leven. Sim vertelde bijvoorbeeld dat je met sporten vaak veel verder kunt doorgaan dan je denkt. Je moet niet bang zijn om moe te worden. Het maakt je juist sterker. Zo is het ook in het leven. Als je verder wilt komen moet je wel een stapje extra zetten. De jongens lijken soms heel wat, maar dit vroeg veel van hun uithoudingsvermogen en hun doorzettingsvermogen. Toch hebben ze zichtbaar genoten!

24 juli 2023

Vandaag is het maandag. De maandagochtend begint bij stichting Afrilift altijd met een weekopening met een aantal medewerkers van Afrilift. Vandaag is er een bijzondere gast. Sim uit Nederland is vanochtend aangekomen. Hij ziet er behoorlijk fit uit na een nachtvlucht. Sim is boxer en geeft trainingen, maar is ook theoloog. Een man met een groot hart voor Kenia en de verschoppelingen in de maatschappij.

We doen een rondje hoe het weekend was. De meesten van ons waren zaterdag aanwezig op de familiedag, dus dat hadden we gemeen. Toch had iedereen zijn eigen ervaringen op zo’n dag, omdat iedereen een ander perspectief heeft. Zo werd bijvoorbeeld genoemd dat iemand het heel bijzonder vond dat een vader het woord had gekregen. Bijna nooit is er contact met de vader. Veelal zijn de vaders of niet bekend of al gestorven. Deze vader vertelde vol trots dat het zo goed gaat met zijn zoon en dat hij dankbaar is dat zijn zoon deze opleiding mag volgen. Ook werd nog benoemd dat een begeleider vertelde over een jongen uit de jeugdgevangenis. Die jongen had deel uitgemaakt van een gang. De jongen kwam in de gevangenis in aanmerking voor een rehabilitatieplaats op de farm, zodat hij zijn straf daar heeft uitgezeten. De periode op de farm is zo positief voor die jongen geweest dat die jongen nu in dienst is bij de gevangenis. De begeleider vertelde dat de tuin van de gevangenis nog nooit zo groen is geweest.

De periode op de farm kan dus levensveranderend zijn. Ik (Karina) realiseerde mij dat gisteren toen we in de kerk waren. Als nuchtere protestantse Nederlander tussen enthousiaste swingende evangelische Kenianen voelde ik wat mensen kan bewegen. De jongens op de farm worden geselecteerd door een team van mensen die een enorme bezieling hebben met de jongens die een uitzichtloze toekomst hebben. De jongens krijgen de opleiding niet cadeau, want ze moeten heel hard werken aan zichzelf. De eerste maand op de farm staat voor nieuwe jongens altijd in het teken van discipelschap. Wat betekent het om gered te worden en wat moet je er voor doen. Een leven met Jezus is voor deze jongens echt levensveranderend. Of je nu gelooft of niet, voor deze jongens is het geloof echt een kwestie van leven of dood.

Vanmiddag zijn we weer naar de farm gegaan. Vanochtend hebben we met Margareth nog een aantal boodschappen gedaan. Dit keer in een heel groot en modern winkelcentrum in Nairobi. Er zijn veel verschillende soorten winkels. Zowel van Afrikaanse winkelketens als van onder andere Japanse en Amerikaanse winkelketens. Net als in Nederland is hier ook sprake van winkelleegstand. Margareth vertelde dat er teveel winkelcentra zijn gebouwd op verschillende plaatsen in Nairobi. De producten in deze winkels zijn echter veelal niet betaalbaar voor een grote groep Kenianen.

Na een autorit van ongeveer een uur met een Nieuw Zeelander aan het stuur die rijdt als een Keniaan, komen we aan op de farm. Margareth gaat onze gordijnen inkorten, omdat deze over ons aanrecht van het keukenblokje heenhangen. Dit keukenblokje is vrijgekomen bij de sloopwerkzaamheden in Nairobi en is in de kamer geplaatst voor onze komst. Nu hoeven wij niet meer elke avond onze gordijnen in de vensterbank te proppen.

Yde, Robin en Jolanda hebben een vergadering met onder andere Felix, Caylo, een social worker, en Linus, het personeelslid die verantwoordelijk is voor de varkens. Het aantal biggen dat deze week per zeug gespeend wordt is namelijk erg laag. Bovendien zien de biggen er ook niet allemaal even goed uit. Dit wordt deels verweten aan inteelt, maar het komt ook door doodliggen en onjuiste voeding. De problemen met de varkens worden uitgebreid besproken en een lijst van actiepunten is gemaakt.

Ondertussen is Sim met één van de boys in gesprek. Ze rappen en praten en genieten van het moment. De andere jongens merken ook dat het goed is om bij Sim te zijn. Sim verzamelt een hele groep jongens om zich heen. Ze praten en lachen en begrijpen elkaar. De jongens genieten. Wat is het heerlijk dat ze op deze manier aandacht krijgen.

23 juli 2023

Tijdens ons ontbijt waren de builders al druk bezig met een gebouw te slopen. Vanwege de ziekte van Robin is een deel van de compound verkocht. Dit betekent dat Jolanda met haar gezin nu een appartement heeft boven het appartement van Robin en Margareth en het kantoor van Afrilift. Bouwmaterialen kunnen weer gebruikt worden, dus de stenen van het gebouw dat wordt gesloopt worden 20 meter verderop weer gebruikt om een nieuw gebouw te bouwen. Het nieuwe gebouw wordt tegelijk met de sloop weer opgebouwd.

Het gastenverblijf waarin wij zouden verblijven is afgelopen week in twee delen verplaatst naar de andere kant van de compound. Morgen komt de lasser om er weer één geheel van te maken. Zolang wij daar nog niet in kunnen, verblijven wij bij Robin en Margareth.

Na het ontbijt gaan we in Nairobi naar de kerk. Het is een grote gemeenschap waar 3 diensten achter elkaar op zondag worden gehouden. Wij gaan naar de middelste dienst. In plaats van dat je welkom wordt geheten bij de ingang staan er beveiligers die alle bezoekers scannen.

Het blijft nog steeds vreemd dat overal bewaking is. Dit keer dus bij de kerk, maar ook als we boodschappen gaan doen. Het is goed dat er overal wordt gecontroleerd, maar het geeft ook een gevoel dat het anders niet veilig kan zijn.

De dienst begint swingend met veel muziek en zang. Daarna was er een oudere dame die ging spreken, maar die met humor een krachtig verhaal wist te vertellen.

Vanmiddag hebben we met Jolanda en Robin nog gesproken over een aantal punten op de farm. Tussen de sloopresten op het compound vinden we nog materiaal dat we kunnen gebruiken voor extra voerbakken voor de biggen. Er kwam ook nog een bijzondere gast voorbij.

Yde neemt nog een kijkje op de zolder bij het huis van Jolanda, omdat ze eigenlijk wel een extra kamer willen hebben. De zolder bestaat uit veel balken, maar door een aanpassing van de constructie ziet Yde wel mogelijkheden dat er een kamer bij kan voor de kinderen. Mogelijk komt er meer werk aan voor de builders.

Aan het eind van de middag gaan we met Margareth een wandeling maken in de omgeving van de compound. De omgeving is groen, maar alle erven zijn ommuurd en voorzien van metalen toegangspoorten. Doordat de meeste mensen zich of met de auto of te voet verplaatsen zie je wel veel mensen op straat.

Weer aangekomen op de compound gaan we buiten op de veranda zitten en praten we wat over de vogels die we hebben gezien. De vogels zijn veelal kleurrijk en sommigen met hele lange staarten. Robin zorgt voor pizza en ijs met vruchten als toetje. Het was een goed en gezellig samenzijn.

22 juli 2023

Vandaag is het familiedag op de farm. Een speciale dag voor de jongens en hun familie. Deze wordt één keer per jaar georganiseerd. Ook voor de jongens, die geen familie meer hebben of waar de familie niets meer mee te maken wil hebben, is geregeld dat er iemand is.

Rond half 11 komt de bus met bezoekers aan. De meesten komen uit de sloppenwijk Kibera in Nairobi. Hoe die mensen het doen weten we niet, maar wat lopen die mensen er netjes bij. De families gaan naar de gemeenschapsruimte waar de jongens ook zijn. Het zal vast fijn zijn geweest voor de jongens en hun familie.

Rond die tijd komt ook Margareth bij onze kamer. Het was fijn haar weer te zien. Dinsdag hadden we afscheid genomen van Robin en Margareth in Nairobi. Wat lijkt dat al lang geleden en het is nu nog maar zaterdag.

We gaan samen met Robin, Jolanda en Margareth een rondje over de shamba’s (akkers). Robin heeft jarenlang het management gehad over de farm en weet heel goed wat goed gaat en wat niet goed gaat. Hij is zorgelijk over een aantal zaken en bespreekt dat met ons. Later op de dag gaan Robin, Jolanda, Felix en Yde nog een keer er bij langs. Op die manier krijgen Yde en Felix dezelfde informatie en kunnen ze samen afstemmen, plannen en de situatie proberen te verbeteren.

Om kwart voor 12 is de gezamenlijke bijeenkomst voor iedereen. Een prachtig samenzijn met muziek, zingen en een dans door een aantal stafleden samen met een aantal jongens van de farm. Verder waren er een paar speeches door professionals die betrokken zijn bij de plaatsing van de jongens op de farm. Er is niet alleen plaats voor straatjongens, maar ook voor jongens uit de jeugdgevangenis. Eén van de jongens vertelde waar hij vandaan kwam en wat de farm hem heeft gebracht. Prachtig om die levensveranderende ervaringen te horen.

Na een uitgebreide warme lunch gaan we met Margareth, Robin en Jolanda naar Nairobi. Wat is er veel te zien onderweg. Een kudde koeien langs de weg, een ezel voor een kar met waren en aan stuk door verkoop van alle mogelijke dingen wat je maar kunt bedenken of niet eens kunt bedenken. Wie bedenkt het om enorme ijzeren hekwerken, wc-potten of grafstenen langs de weg te verkopen?

Gelukkig was het weer rustig in Nairobi. Gisteren waren er nog heftige demonstraties in Kibera, waar ook slachtoffers zijn gevallen. Ook woensdag en donderdag waren er demonstraties in Nairobi. De demonstraties op donderdag waren vlak bij ons logeeradres waar de schoten duidelijk te horen waren.

Vanavond hebben we bij Jolanda en haar gezin gegeten. Na het eten nog nagepraat met Jolanda over de jongens op de farm. Wat heeft zij een groot hart voor de, in onze ogen, moeilijkste jongens.

21 juli 2023

Er zijn problemen met het stroomverbruik en het waterverbruik. Het is de bedoeling dat zoveel mogelijk water wordt opgepompt door middel van het gebruik van zonnepanelen. Als de zonkracht minder wordt, wordt overgeschakeld op het net. De kosten voor het stroomverbruik zijn heel hoog. Een ander probleem is dat er meer water wordt verbruikt dan er theoretisch nodig zou zijn.

Wij hebben al geconstateerd dat de zonnepanelen vies zijn. De afgelopen tijd heeft het niet geregend en het is overal heel stoffig. Door de stof op de panelen kan er natuurlijk veel minder goed energie worden opgewekt.

Yde is met Felix en Naushan aan het uitzoeken waar de problemen door ontstaan en hoe die kunnen worden opgelost.

Verder heeft Yde zich nog beziggehouden met de varkens. Door de hoge mengvoerprijzen wordt er op dit moment niets verdiend aan de varkens. Er zal worden gekeken of de varkens de juiste hoeveelheden voer worden verstrekt. Volgende week wil men beginnen met het voeren van voederbieten zodat er minder voer hoeft te worden aangekocht. Tevens is er ook de laatste tijd te veel uitval van de pasgeboren varkens. Het zou mooi zijn als de situatie bij de varkens kan worden verbeterd.

Karina maakt een rondje over de farm en krijgt op de akkers van één van de jongens weer een uitleg over allerlei gewassen. Veel gewassen kennen wij niet in Nederland. Er wordt vaak met verbazing gereageerd als wij het niet kennen en dan wordt gezegd dat het zo zoet is en zo lekker.

’s Middags brengt Felix ons naar de supermarkt in Kiserian, het stadje dat het dichtst bij de farm is gelegen. Zodra we de farm afrijden komen we op een halfverharde weg die bestaat uit puin. Dit betekent dat het snel heel stoffig wordt als je er over rijdt. Zeker als er ander verkeer langs komt zie je geen hand voor ogen. Bovendien is het middelste gedeelte van de weg het best. Althans, daar zitten de minste gaten in de weg. Dit betekent dat alle auto’s, brommers en zelfs een enkele voetganger zich midden op de weg bevinden, ongeacht de rijrichting. Het blijft bijzonder het verkeer in Kenia.

Als we in Kiserian aankomen zien we veel winkeltjes langs de weg. Wij doen onze boodschappen in de supermarkt. De producten in de winkel zijn niet voor alle Kenianen betaalbaar. Zoals we eerder al hadden geschreven zijn de prijzen voor eten vergelijkbaar met de Nederlandse prijzen.

Kenia is een land van tegenstellingen. Er is een hele kleine rijke groep inwoners, maar het grootste deel van de bevolking is arm. De werkgelegenheid wordt in stand gehouden door weinig te automatiseren. Er zijn arbeiders genoeg. Het probleem is wel dat veel arbeid slecht wordt betaald.

Gisteravond werd er weer geoogst, zodat er kan worden geleverd aan 3 supermarkten. Karina sprak met een staflid over de armoedeproblematiek. Hij vertelde dat meer dan 50% van de bevolking van Kenia in de landbouw werkt. Daarmee is de landbouw de belangrijkste sector in Kenia.

Voor ons werd ook een krop sla en tomaten geoogst. We hebben daarna lekker aardappels en sla gegeten. De tomaten moeten nog een paar dagen rijpen en liggen in de vensterbank.

We beginnen al wat te wennen aan ons leventje op de boerderij. ’s Avonds belden we nog met de kinderen. Silke zat lekker buiten en het was nog licht. Bij ons gaat de zon om half 7 ’s avonds onder en vanaf 7 uur is het donker.

Vanochtend ging Yde om 7 uur bij het voeren van de varkens kijken. Ze hebben afgesproken dat ze volgende week het voer zullen ijken.

Vandaag worden ook de zonnepanelen schoongemaakt. We zijn benieuwd of dit effect zal hebben.

Verder wordt er veel schoongemaakt en opgeruimd voor morgen. Morgen is een speciale dag, namelijk familiedag. Dan mogen de ouders en familie van de jongens de boerderij bezoeken. Er worden ongeveer 40 mensen verwacht. We zijn benieuwd hoe het zal zijn.

Yde heeft nog geholpen bij het plaatsen van een hek zodat de loslopende koeien niet bij het perceel kunnen komen. Ook heeft hij met Linus, welke verantwoordelijk is voor de koeien en varkens een rondje gemaakt. Er is gesproken over dat de voederbakken van de koeien beter moeten worden afgeschermd zodat er niet weer een koe in kan vast komen te zitten. Ook is bij het napier-gras gekeken hoe het er voor stond (zie foto). Dit gras krijgen de koeien ’s nachts bijgevoerd. Er is gekeken of er genoeg was en hoe het best de mest er op kon worden gebracht.

’s Middags gaan wij nog een rondje langs de akkers. Vandaag wordt er eigenlijk niet gewerkt op de akkers, omdat de jongens allerlei dingen aan het voorbereiden zijn voor morgen. Zo konden wij even rustig meten en kijken. Het was warm op de akkers. Dit is het laagste gedeelte van de boerderij. Wat meer naar boven heb je meer wind en is het aangenamer.

19 juli 2023

Gisterochtend zijn we aangekomen op de farm. Twee dagen eerder dan eigenlijk de bedoeling was, vanwege de aangekondigde protesten op verschillende plaatsen in Kenia.  Yde en ik hebben een uitgebreide rondleiding gehad over de farm door één van de boys. Hij sprak én goed Engels én kon goed vertellen. Deze jongen is hier ongeveer 1,5 jaar.

We zijn onder de indruk van de grootte van de farm en vooral de verschillende activiteiten en technieken die worden toegepast. Door middel van zonnepanelen wordt energie opgewekt om grondwater op te pompen. Er worden gewassen verbouwd op de volle grond, maar er zijn ook kassen. Bewatering van de gewassen vindt plaats door driplines, waardoor het water rechtstreeks bij de planten komt. In een aantal kassen wordt sla geteeld op water.

Er wordt ook gewerkt aan een plek om vis te kweken. De afvalstoffen hiervan zullen worden gebruikt als voedingsstoffen voor de slateelt.

Verder is er een varkensstal en een koeienstal. Er zijn wat problemen met het onder andere het voer. De prijs voor voer ligt erg hoog, waardoor nu naar mogelijkheden wordt gezocht om voer te verbouwen en eiwitrijke stoffen te krijgen door middel van een bepaald soort vlieg die eitjes legt. Deze eitjes zijn eiwitrijk.

Het koken vindt plaats op biogas. Deze biogas komt uit de biovergister. In deze vergister komt zowel varkensmest als koeienmest. Het restant wordt gebruikt als mest op de akkers.

Een nieuw project dat in september wordt opgestart is het houden van bijen.

De mensen zijn heel vriendelijk en willen graag helpen. Dat is ook cultuureigen. Ze zijn ook altijd in voor een praatje.

’s Middags hebben we onze woonruimte schoongemaakt en ingericht. We zullen het maar beschrijven als een tiny house. Eén kamer met ons bed, een kast en een keukenblokje met een koelkast en 1 kookpit en een wc-ruimte waar ook een douche hangt.

Later op de middag heeft Yde van één van de stafleden een toelichting gehad over de bedrijfsvoering en de problemen die bij de varkens en biggen spelen. De kosten zijn hoog en de opbrengst is te laag. Yde is zich nu wat aan het verdiepen in de varkenshouderij.

We hebben ook nog gesproken met Felix, de bedrijfsleider/manager sinds de ziekte van Robin. Hij wilde eigenlijk een planning maken wat wij de komende tijd allemaal kunnen gaan doen. Er is echter wel een verschil tussen plannen door Kenianen en door Nederlanders.

Na onze eerste nacht op een heel hard bed zonder hoofdkussens kunnen we weer wat relativeren. Er kwam heel veel op ons af. Bovendien ben je ook wel heel voorzichtig in verband met hygiëne en dergelijke.

16 juli 2023

Waar wij vandaag vooral onder de indruk van waren was ons bezoek aan de wijk Kibera, een sloppenwijk in Nairobi met 1.000.000(!) inwoners. Hoewel we slechts aan de rand van de wijk zijn geweest kregen we al een indruk van de omstandigheden waarin deze mensen wonen. Er waren veel mensen op de straten waar ook veel handelswaar was uitgestald. Wij hebben vanuit de auto op een aantal plaatsen een doorkijkje gehad naar de sloppenwoningen.

De reden van ons bezoek aan Kibera was een bijeenkomst voor kinderen uit die wijk, die door Afrilift is georganiseerd. Onze gastvrouw Margareth had daar deze middag de leiding samen met een aantal jongeren (die ook zijn opgegroeid in Kibera) en een sociaal werker. Een groep van zo'n 20 kinderen deed mee aan deze meeting. Na een paar (kennismakings)spelletjes is er met de kinderen gesproken over hoe je hart kan zijn: hart of zacht. Als je er open voor staat kan God je hart veranderen.

Wij hebben ons voorgesteld aan de kinderen. Nadat Karina had verteld dat ze dirigent is van een kinderkoor hebben we met elkaar Sjaloom Chaverim gezongen. 

Als afsluiting kregen de kinderen nog wat eten en drinken.

15 juli 2023

We hebben een voorspoedige vlucht gehad naar Nairobi. We zijn rond een uur of 7 van het vliegveld gehaald door Boaz. Hij is werkzaam bij Afrilift (het Afrikaanse deel van de stichting Baraka). Hij heeft ons naar het terrein (compound) gebracht waar Afrilift/Baraka in Nairobi gehuisvest is. We wonen dit weekend bij Robin en Margareth in, zij zijn sinds kort weer overgekomen uit Nieuw Zeeland. We hebben uitvoerig met hen kennisgemaakt. 's Middags kwam Jolanda ook weer op de compound. Zij woont hier met haar gezin. We hebben met haar bijgepraat en een korte wandeling door een veilige en groene stadswijk gemaakt.

14 juli 2023

Vandaag is ons Kenia-avontuur begonnen. We hebben vanochtend afscheid genomen van Silke, Meike en Wybren. Meike en Silke hopen we over een maand weer te zien als zij ons in Kenia komen opzoeken. Wybren heeft ons naar Leeuwarden gebracht. Na een voorspoedige treinreis zijn wij aangekomen op Schiphol. Vanavond om 20.40 uur hopen we te kunnen vertrekken. Op naar Kenia!